Cấy lúa mùa hạ ở ven đường - tản văn Nguyễn Thành Công

Nghề nông xứ mình đã có nhiều đổi thay từ phương pháp canh tác lúa, xen canh kết hợp nuôi tôm cá, đến sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực  vật, thay đổi giống… Miền Tây, khu vực đồng bằng lớn nhất nước và có tiếng trên thế giới về diện tích cũng như lịch sử lâu đời trồng cấy lúa nước nay đã có những thay đổi theo chiều hướng như vậy.

Từ trước 1975 cho đến sau giải phóng, phương thức canh tác cổ điển: cày ải bằng trâu, gieo mạ, cấy nọc hay tay. Một mảnh ruộng dành thửa đất tốt về độ phẵng, khả năng tích giữ nước, độ bùn; lúa giống để dành đem ngâm ủ cho đến khi mọc mầm đem gieo vào thửa mạ kia. Mạ lớn đúng độ, nhổ bó dăm trên  ruộng đều đặn cho thợ cấy dung tay hay nọc cắm xuống đất mềm, trồng lúa. Nọc - dụng cụ nhọn bằng cây- đâm xuống đất rắn lấy lỗ để cấy mạ xuống, đất mềm thì không cần.

Nông phu cắm cúi cấy lúa theo cự ly đã chọn: tầm 8 cây, mười cây, mười hai cây…  Khoảng cách dày hay thưa được tính toán tối ưu có sự phát triển của cây lúa, tốc độ nở bụi. Các thợ cấy giỏi, thâm niên sẽ hoàn thành công cấy với mảnh ruộng đều tăm tắp thành hàng xanh đẹp mắt của mạ mới.

Thợ cấy ngán nắng mưa, tuyệt nhất thời tiết dịu mát, nhưng nếu gặp mưa dầm nắng cháy cũng phải cấy, cắm cúi liên tục các động tác thuần thục: lấy mạ, bốc vừa đúng một bụi lúa, di chuyển… Cực nhọc trăm bề. Người giỏi có thể cấy xong một công tầm cấy trong ngày hay hơn nữa, tính ra con số bụi lúa vô cùng nhiều.

Phương pháp sạ xuất hiện sau này, ruộng chuẩn bị sẵn các khâu cày ải, nhổ cỏ, lúa giống ngâm ủ nẩy mầm mạ mang ra gieo thẳng lên mặt ruộng thay vì cấy, nhanh chóng gấp bội phần. mạ lớn nhanh phủ xanh kín mặt đất thay vì từng hàng thẳng tắp thân lúa như khi cấy. Sạ thay cấy là thay đổi lớn. Bây giờ ít khi thấy nhà nông cấy lúa, hình ảnh cấy tay hay bằng nọc lùi dần xa.

Bữa rồi đạp xe ở vùng ngoại ô thành phố, ven đường có những biền đất nho nhỏ xen trong khu dân cư, chợt thấy hai nông dân cắm  cúi cấy như ngày cũ, áo tơi, mạ xanh, động tác thuần thục. Mảnh đất hẹp đã sạ, mấy anh cấy dăm lấp vào chỗ trống. Xúc động hoài nhớ thời cũ, khác chăng cạnh  các anh không phải tiếng cúm núm, ếch nhái, ầm ì xe hơi qua lại trên quốc lộ.

Chút ruộng ven đường tính ra chỉ một góc đất, thu hoạch cũng không bao nhiêu lúa hạt, nhưng vào lúc khó như sau dịch sinh kế không thuận, vài giạ lúa khô cũng  ấm chái bếp đắp dổi qua ngày.

Mình thấy lạ, nhớ, còn với các cháu bé có lẽ phải giải thích nhiều bé mới hiểu “cấy” là như thế nào…

 

 

Nguyễn Thành Công