Khoảnh đất trống ở chợ Giá Rai - Nguyễn Thành Công

“Chợ Giá Rai” có từ 1918, thời thuộc địa, và không có chi nổi tiếng để được biết đến nhiều như một số thị trấn ở nơi thắng cảnh, vị trí  lịch sử hay sự hiểm yếu…

Chợ Giá Rai, nơi đặt quận lỵ cùng tên, là thị trấn trải dài của chiến tranh và hòa bình. Mới đây khi huyện lên thị xã, chợ ấy thuộc về phường 1, con số thay cho một cái tên quen.

Giá Rai có không ít người  ngộ nhận với Jarai khi phát âm, một dân tộc phân bố ở Tây Nguyên và một số nơi khác. Quốc lộ vắt ngang song song một kênh đào mang số 16 cũng có từ thời thuộc địa, bên này khu vực hành chính của quận, huyện rồi thị xã, bên kia dọc kênh đào bổn phố sầm uất nhộn nhịp hoạt động thương mãi. Không lớn không nhỏ, chỉ một dãy phố san sát cửa hàng cửa hiệu và mặt sau, có một con đường mang tên Trần Hưng Đạo, hết. Nhưng nhà cao tầng, chùa miếu, kho bãi, chợ trên chợ dưới bán hàng hóa thượng vàng hạ cám và chợ cá lâu đời dính liền bổn phố, hình thành khu vực thương mại đáp ứng nhu cầu bà con cả một vùng. Nếu nhìn riêng bổn phố ăm ắp hàng hóa từ kim khâu vải sợi đến vàng bạc đá quý, có tòa nhà cao ngất hay mái ngói rêu phong, có thể ai đấy nhìn tấm ảnh ghi chợ Giá Rai không khác một ngõ ở Hà Nội hay một cung phố ở Chợ Lớn. Bổn phố bị chia tách bởi con đường hẹp, thành ra xe máy ầm ào vô tư phóng khiến khách mua hàng nép mình hãi, không khí phố thị vậy. Có lẽ đấy là bổn phố, dấu hiệu đô thị hóa cao nhát ở một vùng quê toàn lúa tôm và ruộng muối.

...Trên một vùng đất trước khi người Pháp thiết lập cai trị rất lâu, nền phù sa mới nuôi dưỡng bao phận đời ông cha mình từ bao phương trời vì sinh kế hội tụ. Người Kinh, Hoa, Khmer cộng cư sinh hoạt chia sẻ đời sống, bổn phố hình thành dần, đa số người gốc Hoa kinh doanh, nhưng cũng có người  Kinh và khách hàng nuôi sống  hoạt động của chợ không phân biệt dân tộc nào. Trước khi có và phát triển  các chợ vệ tinh như Láng Tròn, Hộ Phòng, Gành Hào, Long Điền… Giá Rai là một chợ trung tâm của một địa phương nông nghiệp.

Từ tranh tre lần hồi tích tiểu thành đa, nhà xây nhà lầu mọc lên trên phù sa. Xe máy ô tô vào chợ qua hai chiếc cầu vắt ngang kênh đào, tàu biển tàu hàng ca nô xuất hiện trên kênh, diện mạo ngày một nhiều sinh khí.

Lần hồi quá khứ xa xôi tranh tre rơi vào quên lãng, có lẽ phải nhờ bậc cao niên lần nhớ lại hay những khuôn hình quý ít ỏi ố vàng màu thời gian.

Nhưng, ở chợ bỗng xuất hiện một vuông đất trống nhỏ cạnh nơi có bàn bơm ga đánh giày dưới chiếc dù, diện tích khoảnh đất chừng máy chục thước vuông thôi nhưng thành điểm  nhấn khơi gợi quá khứ xa xôi: bùn, nước đọng và bao nhiêu cây bản địa lô nhô mọc xanh rì.

Ngày xưa đất này vậy.

Khoảnh đất thành vô hình chung bảo tàng cho  chợ Giá Rai sống động đập vào mắt khách quan hàng ngày, nhắc nhở mọi người  rằng ngày cũ ông bà cha mẹ lập nghiệp từ một nơi như thế như thế. Tất đất tấc vàng,  ngừoi ta nâng cao mở rộng cơi nới từng cen ti mét, khoảnh đất trống  nổi bật truyền đi một thông điệp cho mọi ánh nhìn….

Giá Rai, một địa danh, như thế.

 

 

 

Nguyễn Thành Công