Tản mạn nếp than - tạp văn Nguyễn Thành Công

Xôi không khó nấu, đại loại như cơm thôi, song nấu ngon cũng đòi hỏi chăm chút: giữ lửa đều và bền cho có cơm cháy đẹp mắt, ngon; chọn nếp tốt, dừa khô béo ngậy, đường cát khô, lá chuối sạch sẽ… Nếp có nhiều loại, cũng đa dạng giống như gạo tẻ, nhưng đấy là nếp trắng, nếp than ít giống hơn lại mắc tiền hơn vì khó canh tác, năng suất thấp. Nếp than một màu đen tuyền pha chút sắc trắng khi xay xát bỏ vỏ trấu bên ngoài, chính lớp vỏ cũng khác biệt nếp thường bởi sắc màu hơi tối, nếu “phân tích” kỹ sẽ nhận ra thân bụi nếp than trên đồng cũng không hoàn toàn giống lúa gạo hay nếp thường từ bẹ đến lá.

Nếp than có giá bây giờ chưng chừng gấp hai lần giá gạo, gần ba chục nghìn một ký lô. Vài ký đã đủ cho một suất xôi bán ở chợ qua buổi, cộng đường đậu lá chuối thành vốn liếng để hành nghề. Năm nghìn một gói, tối thiểu. Có chỗ bán kèm theo bánh phồng hay bánh kẹp thay lá chuối gói ngoài ăn ngon miệng hơn và đương nhiên phải thêm tiền.

Nếp  than, theo y học cổ truyền chắt lọc kinh nghiệm dân gian lâu đời, có giá trị tốt đến sức khỏe người dùng. Người ta chưng cất rượu nếp than thành một đặc sản ngon, bổ dưỡng. Nếu bạn có dịp thăm cù lao Tân Quy ở Vĩnh Long, xóm nhỏ ẩn khuất trong các tàng cây trái nơi gần bến phà vào bờ bên kia qua Tích Thiện - Trà Ôn, có tẩm biển nhỏ “có bán rượu nếp than” tuyệt ngon, chưng cất thủ công, có thể mua một lít hay phân nửa, cho vào chai cất nơi ba lô mang về như tặng vật từ chuyến du lịch vườn.

Dịch, sợ đói, ki cóp ngày nào cũng mua chút gạo đổ  vào thùng nhựa cất để dành, thành nhiều. Bữa ăn ít thức ăn, có khi... ăn chay bất đắc dĩ, ngán. Lại nghĩ ra cách mau nếp than trộn vào gạo để tăng độ dẻo cho nồi cơm thế là có những bữa cơm nóng bốc khói trên mâm, bát cơm lấm tấm màu đen của loại nếp đặc sản đồng bằng. Mẹ ăn cứ nhắc hoài thời còn bán xôi trước cổng bệnh viện, ngoài chợ hay nơi trường học và lại nói: “mắc quá mua làm chi?”.

Nếp than hạt đen tuyền, ngon lắm… 

Nguyễn Thành Công