Một thoáng Quế Sơn - tản văn Minh Triết

Ảnh Internet

Lần này về Đà Nẵng, thắng cảnh ở đây đã quá quen thuộc, nên các anh em chúng tôi thay đổi không khí, muốn tham quan Quế Sơn. Bỡi lẽ, từ lâu Quế Sơn nổi tiếng với nhiều phong cảnh nên thơ, hữu tình và con người chân chất, thật thà, hiếu khách. Đến Quế Sơn sẽ được ngắm Suối Mát - Đèo Le tương đối còn nguyên vẻ hoang sơ, mà còn trầm tư về một truyền thuyết với Huyền Trân công chúa. Chuyện kể rằng, công chúa nhiều lần lên đèo Le ngắm cảnh. Theo phong tục Vương triều, vua Chế Mân băng hà, hoàng hậu phải chết theo. Nhưng công chúa được tướng Trần Khắc Chung giải cứu bí mật đưa lên đèo Le tạm lánh. Sau đó, công chúa cải trang thành cô thôn nữ, lên thuyền theo dòng sông Ly Ly, chờ thuận buồm xuôi gió về hướng bắc (nguồn Google)   

Khi xe đến cầu Câu Lâu, nhìn về bên phải nước mênh mông, vùng đất trù phú trải dài một màu xanh ngát hướng về thượng nguồn. Đó là Gò Nổi, được bao bọc bỡi 3 con sông Thu Bồn, Chiêm Sơn và Bến Giá, nơi bắt đầu của sông Vĩnh Điện, Bà Rén. Đây là đất địa linh, nhân kiệt, cái nôi của biết bao hiền tài, nhân sĩ làm rạng danh đất Quảng Nam, điểm tô nét son đất Việt. Đến đây, tôi chợt nhớ bài thơ Tình già của Phan Khôi. Giờ tôi mới biết cụ là cháu ngoại Phó bảng Hoàng Diệu, tổng đốc thành Hà Nội. Bài thơ nhiều ấn tượng mà thời trung học, chúng tôi ai nấy đều say mê, thích thú 

“Hai mươi bốn năm xưa

Một đêm vừa gió lại vừa mưa

Dưới ngọn đèn mờ, trong căn nhà nhỏ

Hai cái đầu xanh kề nhau than thở...” 

Giờ này, khi bước qua tuổi quá nửa đời, trải qua vài cuộc tình chưa trọn vẹn, nhìn lại mình cũng đã liêu xiêu, cảm thấy chạnh lòng nhớ thời thanh xuân. Đọc lại bài thơ Tình già thật nhiều cảm xúc. 

“Hai mươi bốn năm sau

Tình cờ đất khách gặp nhau

Đôi cái đầu đã bạc...”   

Hôm nay, ngồi trên xe du lịch, được chiêm ngưỡng những địa danh quen thuộc một thời đi vào quên lãng. Qua cầu Câu Lâu là đến chợ Bà Rén. Nơi đây được xem là chợ đầu mối, cung cấp heo cho cả miền trung, tây nguyên. Mỗi lần về Đà Nẵng, xe đò ngang qua đều ghé chở những rọ heo trên mui, hành khách được hưởng mùi nồng nặc nhưng đều thông cảm vì mưu sinh của người dân. Ngoài ra, các cặp vợ chồng vừa lập gia đình, kinh tế khó khăn, lắm lúc các vùng lân cận tranh thủ dậy khoảng 3 giờ sáng mua vài cặp về nuôi. Thời bao cấp gọi là “tăng gia sản xuất” cải thiện đời sống. Trước khi theo ĐT 611 đến Quế Sơn, chúng tôi cũng nghe những đặc sản như gà tre đèo Le, mì Quảng, bún sắn cá đồng chuối cây. Đặc biệt, món bê thui Cầu Mống thì nổi tiếng khắp cả nước. Do vậy, chúng tôi không ngoại lệ.   

Qua thị trấn Hương An, xe chúng tôi vào địa phận Quế Sơn. Tôi thả hồn mình vào bài hát “Quế Sơn đất mẹ ân tình” nhạc sĩ Đình Thậm: 

“Quế Sơn quê mình, ruộng kè chân núi

Li Ly sông đầy tình em bắt qua

Đèo Le đêm trăng vọng lời mẹ hát

Câu hát ngàn năm mãi ru lòng tôi

Ngàn năm khắc sâu... tình đất tình người

Hòn Tàu, thác Reo chùm sim tím mộng

Đồng lúa Quế Xuân, con đò Trung Phước

Bao nước mắt mồ hôi thắm trên đất này...”   

Thật vậy, những làn gió mát đưa ta qua cánh đồng lúa xanh rì, trù phú của Quế Xuân. Qua thị trấn Đông Phú biết món ăn đặc sản bún sắn. Du khách hay người dân đi xa về đều thèm một tô bún sắn cá đồng kèm rau chuối. Có lẽ do nguồn nước nên bún sắn có hương vị ngọt ngào thơm phức giống như bún Sóng Thần An Thái hay rượu Bàu đá Nhơn Lộc quê tôi, thương hiệu vang xa tận phương trời tây. Ngoài ra, những sáng tác  của nhạc sĩ địa phương đưa ta qua cánh đồng mía Quế Long bạt ngàn hay câu ca “nhứt gái Quế An, nhì khoai lang Quế Mỹ”.   

Quế Sơn còn là địa linh nhân kiệt, trong các vị đại khoa Quảng Nam, đã có bốn cụ làm vẻ vang cho đất Quảng. rạng rỡ nước Việt. Đó là Tiến sĩ Phan Quang, 3 Phó bảng Ngô Truân, Nguễn Đình Hiến và Nguyễn Mậu Hoán. Đặc biệt, cụ Hiến đã gắn bó, kết hợp vài nhân sĩ để lại một công trình giao thông to lớn thời bấy giờ. Đèo Le hoàn thành năm 1939 sau 2 năm thi công vất vả. Sự nghiệp của danh sĩ cũng để lại một di sản văn chương phong phú. Tiêu biểu bài Vịnh Núi Chúa, hòn núi có đỉnh cao nhất trong 7 hòn ở Quế Sơn, sát chân núi về phía tây có đèo Le và làng Trung Lộc quê hương cụ. 

 “Mãn nghe non nước cảnh trời xanh 

Núi Chúa nơi này chẳng kém danh

Đầu đội mây vàng triều Bắc đẩu 

Mình đeo ấn đỏ trấn Nam thành  

Giúp trên gác tía nên rường cột 

Cứu dưới dân đen đặng ấm lành

Long hổ mấy hòn đều cúng phục 

Khác nào thiên tử vọng tam thanh”   

Với vẻ đẹp hùng vĩ, kỳ bí của núi rừng, sông nước Quế Sơn đã cảm xúc biết bao thi sĩ nổi tiếng xứ Quảng như Bùi Giáng, Thu Bồn v. v…  bồi hồi lúc trở về hay lưu luyến phải chia xa. Làng Đại Bình với lũy tre xanh, ruộng đồng, gò đồi được bao quanh bỡi sông Thu Bồn, Bùi Giáng đã viết. 

“Em về ở lại đây thôi 

Nghe mùa nước lũ nguồn trôi phăng đồng 

Một trăm cây lá bên rừng 

Gửi trong tiếng vọng xa chừng ngàn mây”   

Vào năm 1950, Bùi Giáng bỏ học, trở về quê chăn bò trên vùng núi Trung Phước. 

“Anh lùa bò vào đồi sim trái chín 

Cho bò ăn cỏ giữa rừng sim

Anh nhìn lên trời xanh đỏ chín 

Anh ngó bốn bề cây lá gió lung linh” 

Làng Đại Bình thấm đượm phù sa sông Thu nên cây lành trái ngọt, được xem như vườn trái cây thu nhỏ nam bộ. Phong cảnh nơi đây đã thổn thức các văn nghệ sĩ:  

“Đại Bình quê ngoại đẹp như tranh

Qua bốn mùa tươi quả ngọt lành

Trước bãi hững hờ làn nước biếc

Sau đồng hùng vĩ rặng non xanh” 

                          (Tường Linh) 

Và có một nhà thơ trẻ  Hà Giang ở Quế Long, sống dưới chân núi Hòn Tàu, nhân dịp hội ngộ, tặng tôi tập thơ, có nhiều bài viết về quê nhà. Trong đó tôi tâm đắc nhất “Em về lại sông Thu”: 

“Em về thăm lại sông Thu

Một chiều dông tố âm u tứ bề 

Nước dâng lên nửa thân tre

Mênh mông bao phủ miền quê an lành

Nhớ về một thuở xuân xanh

Anh đưa em đến làng anh Đại Bình  

Dìu em qua bến đò tình 

Sông Thu gợn sóng, lung linh nắng chiều”   

Quế Sơn với cảnh sắc thơ mộng, miền quê yên bình mà thiên nhiên ưu đãi cùng con người dung dị để lại trong tôi ấn tượng khó phai như câu ca “Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm / Rượu Hồng đào chưa nhấm mà đã say”.

                           

Minh Triết