Nhớ hủ dưa kiệu của mẹ - tản văn Phạm Văn Hoanh

Sáng nay đi ngang qua chợ Bình Hòa, thấy các mẹ, các chị ngồi bên giỏ củ kiệu, lòng tôi lại nhớ quê quá chừng, nhớ món dưa kiệu của mẹ. Không biết giờ này mẹ tôi đã làm món dưa kiệu chưa?

Tôi nhớ ngày trước, cứ đầu tháng chạp, mẹ tôi đã mua củ kiệu rồi. Củ kiệu mua về mẹ rửa sạch sẽ, cắt phần rễ và phần lá để một bên, phần củ để một bên. Phần củ mẹ làm dưa món chung với đu đủ, cà rốt. Còn phần lá và rể mẹ cắt ngắn khoảng mười cen-ti-met muối cùng với cải cây để đến tết kho với thịt heo ba chỉ. Các bạn đã ăn món này chưa? Ngày tết ai mà ăn món này rồi, chắc chắn sẽ nhớ suốt đời. Mâm cơm dọn lên, nồi cơm trắng bốc hơi, đĩa dưa lá kiệu và cải cây kho cùng với thịt heo ba chỉ thơm phức thật là khoái khẩu, ăn không biết no. Đó là món đặc sản của người nghèo thời bao cấp. Còn bây giờ hình như người ta không dùng lá và rễ nữa. Nhiều lúc thấy người ta đổ lá kiệu đầy đường, tôi cứ đứng ngẩn ngơ nhìn những đống lá tan tác dưới những bánh xe ô tô, mô tô, xe đạp và bàn chân con người mà nuối tiếc. Bất chợt tôi nhớ mấy câu thơ không biết của nhà thơ nào mà mẹ tôi thường ngâm mỗi khi làm món dưa kiệu:

Người ta đón tết lao xao lắm

Mình tết đơn sơ cũng rộn ràng

Củ kiệu dưa hành đòn bánh tét

Bình hoa chậu kiểng khá tinh tươm.

Tôi lại tự hỏi mình. Không biết tết này mẹ có muối lá kiệu không hay cũng bỏ như mọi người? Tôi liền điện về cho mẹ, nhờ mẹ muối cho tôi một ít lá kiệu với cải cây để tết tôi về đem lên thành phố ăn. Mẹ tôi bảo năm nay con về làm dưa kiệu với mẹ. Tôi dạ. Nhưng công việc bề bộn nên tôi không về được. Tôi biết mẹ chỉ nói cho vui thôi. Chứ những năm ở nhà tôi phụ, mẹ không cho, mẹ bảo là lo học hành cho giỏi. Những năm ra trường đi dạy gần nhà mẹ mới dạy cho tôi làm dưa kiệu, dưa món. Mẹ chỉ cho cách muối dưa kiệu sao cho vừa ngon vừa đẹp mắt. Mẹ đã truyền hết bí quyết cho tôi. Vậy mà bây giờ tôi muối dưa kiệu vẫn không ngon bằng mẹ. Dưa kiệu mẹ tôi dầm không quá mặn, không quá nồng mà vẫn vừa cay cay, vừa ngòn ngọt, thơm dìu dịu, ăn với bánh tét rất vừa miệng và không bao giờ thấy ngán. Đặc biệt dưa kiệu của mẹ làm để được rất lâu, có những năm ăn ra giêng, ra hai kiệu vẫn còn thơm nức và không lên men hay bị mặn.

Mẹ dặn muốn làm dưa kiệu ngon, đầu tiên, mua kiệu phải lựa tương đối đều củ, đẹp mắt, đem về cắt bỏ phần rễ và lá, hòa tro bếp với nước, để tro lắng lấy nước trong, sau đó cho kiệu vào ngâm qua đêm để bớt đi vị hăng, sáng mai đem kiệu xả sạch với nước lạnh rồi để ráo, đem phơi cho kiệu hơi héo bề mặt. Khi nhìn thấy củ kiệu không còn ẩm ướt, trút hết vào một cái thau lớn rồi đổ nước giấm nuôi vào. Đem thau kiệu dang nắng thêm một ngày, chịu khó cách một hai tiếng đồng hồ thì xốc trộn kiệu cho thấm đều nước giấm. Đợi thêm một đợt nắng nữa, vớt kiệu ra phơi khô ráo, sau đó trút hết vào thau và ướp đường. Khi kiệu đã nằm yên trong thau với lượng đường phù hợp, cứ để như thế khoảng vài ba ngày cho đường chảy dần thành nước, thỉnh thoảng trộn đều. Sau đó mẹ xếp kiệu vào những cái hũ thủy tinh. Phải nói là mẹ rât khéo tay. Mẹ xếp vào hũ thủy tinh trông rất đẹp mắt. Nhiều người đến mẹ tôi học theo để làm nhưng không mấy ai thành công. Nên cứ gần đến tết họ lại đến nhà mẹ tôi đặt món dưa kiệu, dưa món. Để có hũ dưa món mẹ tôi làm thêm cà rốt, đu đủ. Cà rốt và đu đủ mẹ tiện đủ hình, nào là bông, nào là chim, nào là cá... và cũng làm giống như muối dưa kiệu.

Mỗi lần làm dưa kiệu mẹ tôi thường nói: "Theo sách Y học cổ truyền, củ kiệu có vị cay, đắng, tính ấm vào ba kinh phế, vị và đại tràng, có tác dụng thông hoạt lợi, thông dương, tán kết, hành khí, giảm đau, làm ấm bụng nên ngoài việc dùng để làm thức ăn nó còn dùng làm thuốc phòng chữa nhiều bệnh, nhất là những người dân ở nơi rừng núi, rét mướt, ẩm thấp. Nó thường được dùng chữa viêm mũi mạn tính, nôn khan, sưng đau cơ khớp, chữa bỏng, chữa đau bụng, tức ngực khó thở... Từ khi nghe mẹ nói, tôi cảm thấy thích món này. Tôi thích nhất là ăn dưa kiệu với bánh tét. Cho nên tết nào, dù trời nắng hay mưa, mẹ vẫn cố gắng làm cho tôi một vài hũ dưa kiệu thật ngon. Chao ôi, hũ dưa kiệu của mẹ ngon tuyệt vời, nó lưu giữ trong tâm khảm tôi mãi tới tận bây giờ! Cứ mỗi lần đi mừng tuổi ông bà về, bao giờ mẹ cũng chuẩn bị cho tôi đĩa bánh tét với đĩa dưa kiệu. Nhớ đĩa dưa kiệu với đĩa bánh tét xanh mướt mà thương mẹ quá chừng! Mẹ đã chăm chút cho các con từ miếng ăn ngay thuở ban đầu. Vậy mà bây giờ trên đầu tôi đã hai thứ tóc rồi vẫn chưa phụ giúp gì được cho mẹ.

Không biết các bạn cùng lứa tuổi tôi hồi đó ở thị thành có bao giờ nhìn thấy cảnh làm dưa kiệu của các mẹ, các chị chưa? Cảnh làm dưa kiệu hơi vất vả một chút nhưng nuôi dưỡng rất nhiều tâm hồn ngây thơ, gắn chặt với từng hồi ức kỉ niệm làng quê. Mùi hương củ kiệu không lan tỏa xa như các mùi hương khác nhưng luôn đong đầy tình cảm lớn cho tâm hồn của những người con xa quê. Mùi hương củ kiệu thấm chặt trong lòng, vị mặn mà của nó đánh thức vị giác mỗi khi nhớ lại, khiến lòng không khỏi bâng khuâng.

Mẹ ơi! Tết này con sẽ về để thưởng thức món dưa kiệu của mẹ.

 

 Phạm Văn Hoanh