Tản mạn cà phê Nam, Bắc - tạp văn Nguyễn Thành Công

Nghiện hương vị cà phê từ mấy chục năm trước, buổi còn bao cấp lên tỉnh lỵ tập huấn, tuổi chót thanh niên đã trót “yêu” màu sắc đen tuyền, hương vị phảng phất, vị đắng… trên nền nhạc trữ tình nơi sân vườn, rặng tre, lầu cau hay ghế tre tạm bợ nơi hiên nhà, hè phố. Cái ngon, tuyệt, quyến rũ của cà phê “người trong cuộc” thẩm thấu sâu sắc, song phân tích diễn bày chi li hơi bị khó: chất liệu cà phê, quang cảnh, bối cảnh, nội tâm, nhạc họa…

Cà phê với nhiều biến tấu: cà phê đá, sữa đá, sữa nóng. Nói vậy,  tức biến tấu từ xuất phát món cà phê đen trong tách gốm, đất nung.

Trong Nam, thủ phủ cà phê có tiếng trên thế giới ở cao nguyên Trung phần, nơi người Pháp gầy dựng ngành trồng trọt thứ cây mang từ Nam Mỹ đến và hình thành ngành kinh tế quan trọng ở Đông Dương. Miền Đông, Miền Tây, Sài Gòn gần xứ bazan đất đỏ, gắn với thú thưởng thức cà phê sớm, sâu đậm. Quán cà phê thuộc vào hàng quán có số lượng nhiều nhất ở Nam Bộ, chỗ nào cũng có và có nhiều, đủ loại. Đô thị lớn, thị trấn, làng xã, đến hẻm phố, thôn ấp, vài chiếc ghế hay cái võng, cùng chiếc bàn, có chỗ nhâm nhi cà phê. Tìm gì thì khó chứ chỗ uống cà phê ba bước đã có ngay, thượng vàng hạ cám: Cà phê nguyên chất loại xịn thơm lừng cùng nhạc nhẹ êm tai, cảnh trí lịch sự, điều hòa, phục vụ xinh đẹp; Cà phê bình dân năm ba nghìn một tách xây chưng ngắm xe vù vù ngay sát mặt, chợ búa ồn ã xung quanh, hay cà phê văn phòng có không gian vừa nhấm nháp chất đen vừa thảo luận, trao đổi công việc…

Miền Tây đứng đầu về hình thức kinh doanh cà phê võng đáp ứng nhu cầu khách đường xa cần chốc nghỉ ngơi đong đưa trên hành trình. Sài Gòn là hạng nhất về cung cấp các quán cà phê sang trọng có đầu tư lớn.

Nhưng, theo lẽ tự nhiên, đến cao nguyên Trung Phần - thủ phủ ngành trồng và chế biến cà phê - mới nếm trãi tận gốc vị ngon mộc của thức uống này. Ở Đà Lạt không thể đếm hết có bao nhiêu quán cà phê. Đến đấy, sẵn chập chùng đồi dốc, sương mù, hồ và suối, thông, hoa, thú cà phê được thăng hoa. Đêm, trên  cao cao những ánh hồng thắp sáng vừa độ, tiếng nhạc nhè nhẹ vang, uống cà phê ngắm s thành phố mộng mơ. Trung tâm thành phố, có những gờ đất cao cao lãng mạn hoa, hàng quán cà phê như trong mộng. Cùng một thức uống, từng giọt cà phê mang đến hương vị riêng.

Xứ Bắc, nơi có những vùng trồng chè nổi tiếng, lại thú vị chất uống đượm nồng ấy hơn cà phê. Dân Bắc  mê mệt với thưởng trà từ nghìn năm cũ, thành trà đạo như bên Nhật vậy, theo cách riêng. Này ấm, này búp trà, rồi ướp, chế… Đủ công phu cho một thú thưởng thức. ở Bắc, ngay thủ đô, có những hàng chè từ sang đến trên vỉa hè cạnh cội cây, và từ chốn ấy hàng hóa chè tỏa khắp muôn phương.

Dân Nam ra Bắc chơi vơi tìm hàng cà phê, lúp xúp chạy bộ thể dục cả sáng mới tìm được chỗ uống cà phê, mà ly cà phê đá lại lèo tèo mấy viên đá nhỏ, nâu hay đen không đi cùng ấm chè lại chỉ một lý nước nóng nếu có yêu cầu. Nào có cảnh sáng sáng cả trăm nghìn vạn con người ngồi quán cà pê làm thủ tục cho đam mê  rồi mới bắt đầu ngày mới như trong Nam. Ở Bắc người ta ít uống cà phê và nếu có uống cũng không đến nỗi đắm đuối gì. Ngộ thiệt. Ở Lạng Sơn, có chú  bộc bạch: tụi em có tiệc tùng mới dùng cà phê. Sự kiện, biết dân Nam nghiện cà phê, nhà tổ chức bày riêng nước nóng và mấy gói cà phê chế  biến sẵn như trên máy bay, uống nhưng thấy sao sao… Cảm quan nhẩm tính, nếu trong Nam dùng cà phê 10, ngoài  Bắc chắc cỡ  1 hay 2, có cũng được, không có chẳng làm sao.

Cả thế giới dùng cà phê, Âu Châu thích cà phê từ rất sớm, theo chân người Pháp cà phê vào Đông Dương qua những đồn điền, ngưng tụ nhiều trong tiêu thụ ở miền Nam, dệt nên thú thưởng cà phê - dụng chữ như ngoài Bắc - không khác thưởng chè ngoài kia.

Cà phê Bắc, cà phê Nam…

 

 

 

Nguyễn Thành Công