Home »

Ứng xử với áo dài cách tân hiện nay - Vĩnh Thông

29/3/17
Gần đây theo nhiều tờ báo đưa tin, các mẫu áo dài cách tân trong dịp Tết Đinh Dậu vừa qua gây tranh cãi gay gắt, nhiều ý kiến trái chiều từ cộng đồng mạng đến các chuyên gia. Kẻ khen cho rằng đó là những thiết kế đẹp mắt, sáng tạo. Người chê bảo là lai căng, đi ngược với truyền thống dân tộc. Bài viết này, chúng tôi xin cung cấp và gợi mở thêm một cách nhìn về áo dài cách tân dưới góc độ văn hóa học.

 Văn hóa không bất biến

Một trong những quan điểm cơ bản khi nói đến văn hóa là: văn hóa không bất biến. Vì có thể thay đổi, nên trước hết chúng ta không “mặc định” cho một thực hành văn hóa nào là “vĩnh cửu”. Áo dài dù có hàng trăm, hàng ngàn năm, không có nghĩa là nó không biến đổi. Trong suốt chiều dài lịch sử, áo dài cũng từng nhiều lần biến đổi, từ thời chúa Nguyễn đến triều Nguyễn, thời giao lưu văn hóa với Pháp, rồi Mỹ, đến hiện nay… Và có thể vài mươi năm nữa, biết đâu áo dài truyền thống sẽ biến đổi khác hôm nay.

Nói thế không có nghĩa là chúng tôi bênh vực áo dài cách tân, mà chỉ muốn nhấn mạnh rằng trước tiên phải thừa nhận khả năng biến đổi của văn hóa.

Vậy văn hóa biến đổi khi nào? Khi một thực hành văn hóa không còn mang tính giá trị trong không gian – thời gian văn hóa xác định, nói cách khác là không còn đáp ứng được nhu cầu của chủ thể văn hóa trong môi trường văn hóa đang hiện diện. Từ đó có thể thấy, áo dài truyền thống đến nay chưa mất đi giá trị để bị áo dài cách tân thay thế.

Áo dài cách tân là những thể nghiệm

Tiếp cận hậu hiện đại trong văn hóa học với quan niệm nghệ thuật là sự thể nghiệm, thoát ra khỏi “khuôn đúc”, mà đã là thể nghiệm thì có thể thành công hoặc thất bại. Vài mươi năm nữa, áo dài cách tân hoàn toàn chinh phục người Việt, thì thể nghiệm đó thành công. Nhưng nếu chỉ vài năm, áo dài cách tân sớm bị đào thải, thì thể nghiệm thất bại. Đó là quyền tự do của mỗi người, sao chúng ta không cho phép các bạn trẻ thỏa sức thể nghiệm?

Nhưng, nếu những thể nghiệm thành công, có phải chúng ta mất đi áo dài truyền thống?

Cho phép thể nghiệm không đồng nghĩa quay lưng với truyền thống, để mặc truyền thống “biến tướng” – như cách nghĩ của nhiều người. Thực ra, những gì gọi là “truyền thống” vốn dĩ đã trải qua biết bao lần thay đổi, chứ không hề đứng yên. Khi nào một sự thay đổi được cộng đồng chấp nhận, lúc đó sẽ không còn ai xem nó là biến tướng, mà là một phần trong quá trình phát triển của truyền thống đó.

Sự chọn lựa thay thế một thực hành văn hóa này bằng một thực hành văn hóa khác là sự chọn lựa của chủ thể một nền văn hóa, chứ không phải một vài người. Mà đã là quyết định của chủ thể, tất nhiên phải trải qua quá trình “kiểm nghiệm” lâu dài để tìm ra lựa chọn nào phù hợp nhất. Nếu có lúc áo dài truyền thống không còn đủ sức sống trước áo dài cách tân, thì sự ra đi của nó dù có đáng tiếc nhưng vẫn là quy luật – quy luật vận hành của văn hóa và xã hội, và đó là quyết định của chủ thể nền văn hóa.

Ứng xử như thế nào?

Ứng xử với áo dài cách tân hôm nay như thế nào? Chúng tôi chỉ muốn nhấn mạnh lại hai điểm quan trọng. Một là, văn hóa luôn biến đổi, không “đóng khuôn” cho thực hành văn hóa nào “vĩnh cửu”. Hai là, những cách tân áo dài lúc này chỉ là những thể nghiệm.

Sức sống của áo dài cách tân sẽ được bao lâu, hay áo dài truyền thống sẽ bị áo dài cách tân thay thế? Qua thời gian, chủ thể văn hóa sẽ tìm ra câu trả lời hợp lý nhất cho nền văn hóa của mình. Một điều chắc chắn rằng đó sẽ là lựa chọn sáng suốt, bởi nó không phải chỉ trong ngày một ngày hai.

Song, còn xa xôi quá để nói đến chuyện áo dài truyền thống có bị thay thế hay không, bởi sức sống của nó hôm nay vẫn còn rất mạnh mẽ trong nền văn hóa Việt. Còn hôm nay, những ai thích thể nghiệm thì cứ cho họ thể nghiệm, ai thích mặc áo dài cách tân thì cứ mặc, chúng ta không thích thì thôi, tại sao phải lên án?


VĨNH THÔNG

© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm khi sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét