Ba tôi và đôi dép hàn - tản văn Phan Nam

  Tết đến, xuân về, biết bao chuyện phải lo nên chẳng còn ai đủ sức ngắm mưa, đợi nắng. Vòng quay cuộc đời hối hả, ngược xuôi trên tờ lịch đang dần rơi rụng, để lộ ra khoảng trống khó lòng che giấu. Tôi chưa bao giờ hình dung ra cái cảnh “gạo tháng Giêng, tiền tháng Chạp” của những ngày tháng chưa xa, khi đám con nheo nhóc co ro trong cái lạnh cuối đông, mà Tết chỉ trông chờ vào đôi vai gầy của mẹ, bàn tay thô ráp của ba. Những bông cúc vạn thọ lặng lẽ nở bên hiên nhà cũng chẳng ai thèm nhắc đến, bỏ mặc bầy ong tha hồ chuyên chở mùa xuân, kết tinh hương thơm mật ngọt cho đời.

Vậy mà đứa trẻ nào cũng mong ngóng, ngày ngày đếm ngược cho thời gian qua mau, cứ trông mong thầy cô thông báo nghỉ học để được theo mẹ đi chợ Tết, được sắm quần áo, giày dép mới. Chúng tôi vô tư chạy nhảy khắp nơi, trong lòng tràn đầy sự háo hức, vui mừng. Còn mẹ phải cân đo đong đếm để mua đủ thứ đồ lặt vặt trong khi túi tiền lại eo hẹp nên phải lựa chọn, trả giá đủ kiểu.

Bao giọt mồ hôi trên trán mẹ, cứ thế, ùa ra hòa lẫn những mùi hỗn tạp ở chợ, càng khiến thân thể má thêm gầy gò, đen đúa. Chọn mua cả buổi trời, chúng tôi cũng được khoác lên mình màu áo mới, đôi dép sặc sỡ sắc màu ánh lên cái nắng nhợt nhạt ngày cuối đông. Tung tăng chân sáo trên con đường về làng, khoảng cách xa như vậy nhưng bao mệt nhọc dường như tan biến, để lại dòng sông Tiên lững thững uốn quanh thị trấn.

Buổi tối hôm ấy, tôi thấy ba lặng lẽ hàn đôi dép rọ cũ kỹ sứt quai, ngọn đèn dầu hiu hắt đổ lệch trên vách. Ba lấy một miếng sắt từ lưỡi rựa hư rồi cẩn thận gọt giũa, tra vào cán mới, còn chiếc dép cũ để lại cắt lấy một miếng nho nhỏ, nung nóng thanh sắc rồi cẩn thận hàn đôi dép, khói từ chỗ hàn bốc lên nghi ngút. Làn khói bắt đầu giăng giăng khắp bếp, vây kín lấy ba, vương vất khắp nhà, bóng hình của ba như chìm vào hư ảo.

“Ngày xuân con én đưa thoi/ Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”, cánh én của đại thi hào Nguyễn Du chẳng biết tìm ở nơi đâu, bầu trời cao rộng ngoài kia rộn ràng thế nào, chỉ thấy đôi chân nứt nẻ của ba lặng lẽ mang đôi dép hàn mà khóe mắt chợt cay cay, chẳng thể lý giải từ đâu vọng về. Bức tranh xuân với đầy đủ sắc màu tươi sáng, gam màu nóng lạnh... ẩn hiện giữa dòng đời, khắc sâu ánh nhìn của người nghệ sỹ. Khoảnh khắc đôi dép hàn của ba chảy vào tâm trí tôi tự nhiên như suối nguồn, đong đầy mắt môi, thân xác. Nhìn lên kệ sách, đôi dép mới của tôi vẫn nằm đó, được tôi nâng niu cất giữ để đi chơi Tết, không hiểu sao hình ảnh người ba cặm cụi hàn dép cứ mãi ám ảnh tôi cho đến bây giờ.

Chợt nhớ từng đọc bài viết về nghề “hàn dép”, hiện nay không còn ai làm nghề này nữa, cõi lòng xốn xang thương về đôi dép hàn của ba, đã từng nâng niu đôi bàn chân của đứa con nhỏ vững bước vào đời. Người thợ hàn dép cũng như người nghệ sỹ thầm lặng chăm chút dấu chân trên đường, với từng động tác tỷ mẫn, “không chỉ hàn dính mối mà còn cắt miếng nhựa nhỏ ‘bạ’ thêm lớp ngoài cho chắc”, tự dưng thấy nhớ thấy thương làm sao. Không biết người thợ ấy đã phiêu dạt đến nơi nào, mùa xuân này có còn ngắm nghía ôm đôi dép vào lòng, chờ đợi đứa con tha hương cầu thực nơi đất khách quê người về quê ăn Tết.

Đôi dép hàn của một thời quá vãng nhắc nhớ con người phải biết vượt qua mọi hoàn cảnh trái ngang, linh động sáng tạo trong mọi công việc, biết cách ứng xử phù hợp với môi trường và hoàn cảnh sống. Dép “hàn” của thuở hàn vi, hay lòng người cũng cần hàn gắn cho chắc chắn, giữa bao giông bão đổi thay chẳng thể nào cầm nắm…