THẦY TÔI | thơ Nguyễn Thúy Quỳnh
Một đời tích nghĩa nhân
Thầy đóng đò đưa người qua sông Chữ.
Kẻ thất học đi qua
sau một năm
cầm rìu chặt đò làm đôi
thầy ngậm ngùi đóng con đò mới.
Kẻ tiểu nhân đi qua
sau mười năm
vung búa chặt đò làm ba
thầy dằn lòng đóng con đò mới.
Người tâm phúc đi qua
sau ba mươi năm
trở bút một lần mà đò tan vạn mảnh.
Tôi về tìm thầy
có người bảo lên sông Ngân mà hỏi,
có người bảo thầy vẫn chèo đò đưa thiên hạ
qua sông
những mảnh vỡ lặng câm
găm trong ngực.
Sông Chữ ngầu ngầu khóc
- Thầy ơi...
Tôi hay bị dị ứng với những bài thơ viết về người thầy
có hình ảnh dòng sông, con đò, người đưa đò – những hình ảnh quen thuộc đến mức
gần như đã thành ước lệ. Thế nhưng tình cờ bắt gặp bài thơ Thầy tôi của Nguyễn Thúy Quỳnh trên nguyenthuyquynh.vnweblog.com, cũng
với những hình ảnh ấy, tôi lại có cảm tình ngay khi lần đầu đọc được.
Nguyễn Thúy Quỳnh đã rất khéo khi
mượn chuyện thế thái nhân tình để thể hiện tư tưởng, tình cảm của mình. Trên
không gian của “sông Chữ”, chị đã tạo dựng được những hình tượng nghệ thuật –
khách thể tinh thần - mang nhiều sắc thái biểu cảm. Không luận bàn những vất
vả, lo toan khó nhọc của người đưa đò trên hành trình “đưa người qua sông Chữ”,
người thơ chỉ nói chuyện nghĩa nhân thông qua những đối tượng đã từng lên con
đò của thầy – con đò được thầy đóng bằng “ngân quỹ” của “một đời tích nghĩa
nhân” – qua sông Chữ.
Họ là ai? Một “kẻ thất học”, “một kẻ
tiểu nhân”, “một người tâm phúc”, vân vân và vân vân. Ai mà chẳng từng lên con
đò của thầy. Bao thế hệ học trò được thầy dạy bảo nào biết sau này ai có nghĩa,
có nhân. Chính lẽ đó mà vấn đề Nguyễn Thúy Quỳnh nêu lên, đặt ra lại khiến ta
suy ngẫm.
Nhận chân một con người không phải
là chuyện dễ. “Kẻ thất học đi qua / sau một năm / cầm rìu chặt đò làm đôi”, “Kẻ
tiểu nhân đi qua / sau mười năm / vung búa chặt đò làm ba”, “Người tâm phúc đi
qua / sau ba mươi năm / trở bút một lần mà đò tan vạn mảnh”… Với một kết cấu
lặp, chị đã cho ta một hình dung về sự thay lòng, đổi dạ, tráo trở - một thực
tế đau lòng của nhân thế. Kẻ thất học, người tiểu nhân trở mặt quay lại phản
thầy là chuyện thường tình. Còn người tâm phúc sao lại “trở bút”? Chị đã gắn
cho từng đối tượng một khoảng thời gian, một hành động tương ứng. Thời gian một
năm, mười năm, ba mươi năm chỉ là những con số có tính phỏng đoán nhưng cũng là
khoảng thời gian vừa đủ để những con người ấy bộc lộ bản chất và cũng vừa đủ để
ta nhận mặt kẻ bất nghĩa.
Hình
ảnh con đò bị chặt làm đôi, làm ba, tan thành trăm mảnh là hình ảnh có sức gợi
về sự tàn phá ghê gớm của sự tráo trở. Con đò được đóng bằng lòng nhân nghĩa thế
mà bị băm vằm thành khúc, thành mảnh làm
sao lòng thầy không tan nát. Nỗi đau ấy đã được người thơ diễn tả thành những
bức tranh tâm trạng. Với tấm lòng bao dung, độ lượng của một người thầy, thầy
có thể “ngậm ngùi”, có thể “dằn lòng” đóng con đò mới khi kẻ thất học, kẻ tiểu
nhân “cầm rìu chặt đò làm đôi”, “vung búa chặt đò làm ba”. Nhưng đến lúc người
tâm phúc “trở bút” thì chẳng còn gì để nói. Tất cả gần như sụp đổ, vụn vỡ. Thúy
Quỳnh đã có dụng ý tạo ra khoảng lặng giữa lời khi để cho khổ thơ thứ tư “khuyết”
đi một câu – dẫu cũng được lặp cấu trúc. Phải chăng người tâm phúc sau ba mươi
năm “trở bút” đã không còn là “cú đánh”
bên ngoài mà là “cú đánh” bên trong quật ngã thầy không còn khả năng gượng dậy đóng
con đò mới?
Cứ ngỡ Nguyễn Thúy Quỳnh tách cái
“tôi’ trữ tình ra khỏi câu chuyện thơ hay nói đúng hơn “một cái gì tách biệt
với mình” (Aristole) để trần thuật một vấn đề thế sự, thể hiện một triết lý
nhân sinh. Nào ngờ, sau bao biến cố của thầy với rất nhiều nỗi niềm, cái “tôi”
hiển lộ tìm về. Một sự trở về muộn mằn nhưng cần thiết để làm bật lên chủ đề tư
tưởng của tác phẩm. Và đến đây bài thơ được mở theo một chiều kích khác: thơ
hơn, tình hơn, người hơn và đời hơn!
Tôi
về tìm thầy
Có
người bảo lên sông Ngân mà hỏi,
Có
người bảo thầy vẫn chèo đò đưa thiên hạ qua sông
Hình ảnh con sông đã được người thơ biến
hóa một cách kỳ ảo và mang nhiều ý nghĩa biểu trưng. Đó không chỉ là con sông
“dù nhỏ cũng đôi bờ” để những kẻ tầm thường “qua cầu rút ván” hay sông Chữ với “biển học vô bờ” mà người học trò bất
nghĩa “trở mặt quay lưng” mà còn là dòng sông Ngân hư ảo, vĩnh hằng vắt ngang
trời mây trắng. Tất cả mờ nhòe đi trong niềm xúc động của người học trò cũ. Tìm
về đứng trước sông Chữ, đối mặt với thực tế phủ phàng, nghĩ về nhân tình thế
thái mà xót, mà đau:
Những
mảnh vỡ lặng câm
găm
trong ngực
Sông
Chữ ngầu ngầu đang khóc
-
Thầy ơi!
Nhân vật “tôi” tự vấn thấy mình như
người học trò có lỗi. Câu thơ sắc nhọn “những mảnh vỡ” của một cõi lòng tan
nát. “Găm” đau đến mức làm bật tiếng gọi “Thầy ơi !” Vâng, như một lời sám hối “Sông
Chữ ngầu ngầu đang khóc” trong thơ của chị Nguyễn Thúy Quỳnh!
NGUYỄN MẬU HÙNG KIỆT
__________________________
Thơ ra thơ.Bình ra bình.
Trả lờiXóaMột đề tài vừa nghe đã phát ngán, phát ngáp.
Thế mà đọc thơ, đọc bình... chợt thấy lâng lâng!!!
Thật vui khi bài viết làm Ông dung Thông thay đổi tâm trạng. Cám ơn nhiều!
Trả lờiXóaNguyễn Mậu Hùng Kiệt