Dấu ấn thi ca và nỗi niềm trăn trở trong thơ Phạm Nguyên Thạch - Trần Quang Khanh

Phạm Nguyên Thạch

(Cảm nhận thơ Phạm Nguyên Thạch in trong “Tuyển tập kỷ niệm 10 năm 2011-2021” của Diễn đàn VHNT Bông Tràm)

Một trong những cánh én đầu đàn trong vườn xuân văn học An Giang – nhà thơ Phạm Nguyên Thạch – ông còn có bút danh Yên Uyên Sa, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật An Giang, Phó Tổng biên tập Tạp chí Thất Sơn. Ông đã sáng tác từ trước năm 1975. Từ năm 1986 đến 2019, đã có những tác phẩm tạo tiếng vang được xuất bản: Ngôi nhà lợp ngói âm dương (1986), Theo tình (1994), Gió (1999), Thị trấn đá (2002), Mưa ảo (2019).

Một trong những bài thơ nổi bật nhất mà tôi cảm nhận từ “Tuyển tập kỷ niệm 10 năm thành lập” của Diễn đàn VHNT Bông Tràm là thi phẩm với nhan đề “Vật vã cơn hè”, của mảnh hồn luôn đau đáu với nhiều kỷ niệm “khô”:

“Mặc nhễ nhại mùa nắng cứ lửa trải dài

Nơm nớp kỷ niệm khô trong hộp giữ lâu năm mất nắp”

Thời gian mùa hè như mắc cạn trong không gian oi ả của một niềm riêng u ẩn, lắng sâu bên trong cái lò lửa không gian. Xa rời kỷ niệm hay muốn níu giữ hồi ức… Cả một vùng trời kỷ niệm… nên nhớ hay nên quên?

Vẫn còn đó nỗi phân vân, day dứt. Chưa an lòng… Chủ thể trữ tình đang trong tâm trạng khắc khoải, ôm ấp một hoài bão đẹp đang còn ở phía trước:

“Chẳng cách gì bỏ được của tặng cho hết nhiệm mầu

Tôi gánh quen thuộc còng lưng đi vào mùa phía trước

Nơi đây mọi điều cứ như điều ước…”

(Phía trước)

Bàng bạc niềm đau đáu trong bài thơ “Phía trước” lại khắc tô điều kỳ vọng ấy.Tất nhiên nhân vật trữ tình chẳng bao giờ trông chờ vào “chủ nghĩa thần bí”. Ở đây, nhãn tự “cố” đã điểm chỉ cho một cuộc cách mạng (Thay cũ đổi mới thực tại với niềm ao ước cái mới phải có nét thăng hoa hơn cái cũ). Thế nên mới có đôi câu thơ:

“Tôi cố ngớp khỏi nồng oi gay gắt

Trông chờ quan tâm hồi tỉnh những mê man”.

Thế rồi nhân vật “tôi” tiếp tục cuộc hành trình. Đó là dòng hồi tưởng khoảnh khắc đẹp, hạnh phúc:

“Tôi dắt tôi quen lại chỗ từng gần

Từng giữ ghế hạnh phúc lặn vào khoảng mát

Phía đó là chỗ ngồi hả hê chim rối rít

Tin tưởng vai nhờ…”

Một chỗ dựa vững chãi lòng tin của bờ vai, giữ vai trò là nơi neo giữ bình yên.

Một thoáng thong dong, tĩnh lặng.Một cảm giác êm dịu.Thật dễ chịu, “hạnh phúc lặn vào khoảng mát”. Phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ, thật tinh tế.

Bố cục bài thơ theo chiều kích của bút pháp đối lập. Phần đầu là chặng đường hạnh phúc thật hoan hỉ tương phản với phần sau là tấn bi kịch đời thường mà biết bao người từng đã đi qua:

“Sóng chạy túa vòng số không trùng điệp

Thân yêu vuột mất tăm

Biết làm gì trước rác rến ngập mắt mình!”

Ở đây, dường như nhân vật “tôi” đã bị tan biến bởi “sóng chạy túa vòng số không”, sóng gió đã giăng giăng, bủa kín vòng đời. Các quan hệ thân thiết ngày xưa như đã cắt tuyệt, biến mất nhiều phần trong tỉ lệ thẩm định tình cảm. Không tách rời quỹ đạo hành xử: “Sông có khúc, người có lúc”. Con người chẳng khác gì chất thải. Khi đã hết niên hạn sử dụng sẽ bắt đầu sự chuyển đổi khác? Những câu thơ theo cách nói ẩn dụ thật đa chiều kích liên tưởng. Có thể cảm hiểu ở đây là một lời nhắn gửi ý nhị của nhà thơ Phạm Nguyên Thạch trong tình người, cần giữ lấy lẽ sống ân nghĩa…

Tất cả mạch nguồn ngẫm suy được dẫn về khổ thơ cuối với nỗi trăn trở, hết sức đau lòng:

“Nắng lóa tối tăm ảo ảnh đâu đâu

Tôi chúi xuống ký ức vốc cũ càng hôn cho sặc sụa

Đâu đó tiếng giễu cười như dao cứa

Có mưa đâu mắt mũi ước ròng”

Với thể thơ tự do, mỗi dòng thơ đều được chắt lọc từ vốn sống từng trải của một cây bút đậm đặc chất trữ tình, luôn ôm ấp khát vọng về chân lý “nhân – quả” vốn công bằng và nhân ái. Không theo quy ước kiểu thông lệ, bài thơ thật giàu hình ảnh và dạt dào cảm xúc, Yên Uyên Sa đã gửi đến bạn đọc niềm rung cảm thiết tha về lý tưởng sống đẹp, sống nặng tình nặng nghĩa để những kỷ niệm đẹp luôn được bảo tồn trường cửu, “không phải cái hộp đã bị mất nắp” để rồi rơi vào bi kịch lụy phiền “lãng quên quá khứ nghĩa tình”. Hãy giữ cho nhau lòng yêu thương-giữ cho nhau tình đời,tình người bền vững nhất quán trong mọi quan hệ.

 

 

 

 

Trần Quang Khanh