Home »

Hồn quê văng vẳng - tạp văn Trần Thế Vinh

31/12/11
Sẽ còn lại những gì trong đầu, khi tôi đã lên tuổi ngũ tuần. Có lẽ là sẽ trống rỗng khi đi ngang một đám cưới người ta làm cổng lễ vu quy hay tân hôn bằng chất liệu bông hoa cao su rực rỡ, mất đi cảnh chặt hai cây chuối trồng lên làm hai trụ cổng, lá dừa lá đủng đỉnh cắm vào cột xanh tươi, thắt treo lủng lẳng chùm trái đủng đỉnh đong đưa theo gió...
Một cổng làng, mái đình, bến nước, cây đa hay cái giếng ở xứ Bắc? Một dồ đá, chái miễu, ngôi chùa, hay những ngọn tháp, cổ thụ lâm dồ nằm khuất trong các cổng chùa uy nghi tượng Phật ở phum sóc người Khmer Nam bộ. Đó có phải là hồn quê làng ! Và còn nữa những nét riêng biệt, có khi chẳng quê làng nào giống quê làng nào, phải chăng đó chính là hồn quê làng ngày xưa.

Có không sự khác biệt giữa hồn quê là phong tục lễ hội. Làng tôi ăn, ở, sống chung chạ với phum sóc người dân tộc Khmer nên dần dà người Việt, Khmer đều tham gia chung các lễ hội. Khi đầu làng cúng đình Thần, hay chùa trong phum sóc có lễ hội He, Tết... thì cả trai gái Việt, Khmer ăn mặc rực rỡ, rần rần kéo tới chùa cùng lễ Phật, lễ Thần rồi vui múa, ca hát, chọc ghẹo nhau...

Mấy đời ông cố, ông nội, rồi ba tôi và cả người dân làng xứ núi, liền đồng miệt tứ giác Long Xuyên quanh năm vật lộn với mảnh đất phèn chua đỏ loét để làm ra hạt lúa, phá núi, chặt cây rừng để tìm được củ khoai. Tưởng chừng người ta chỉ cặm cụi hôm sớm nơi ruộng rẫy đồng áng, tối về quây quần bên ngọn đèn dầu chong leo lét, nhưng hễ nghe nhà ai có đám thì tụ đến tiếp sức, đám cưới thì trai tráng dựng cổng, chặt tầm vông xỏ bàn ghế cả xóm chụm về đãi bà con hai họ, các má các chị vào bếp nấu nướng thức ăn, khi có đám ma người đem gạo, người đem cá tới nấu nướng đãi khách, trai trẻ lên mé núi đào huyệt không phải lấy tiền công, rồi cùng hè nhau khiêng quan tài đến nơi an nghỉ cuối cùng, khi tươm tất xong việc còn đem mồi, rượu tới nhậu lai rai cho ấm lòng nhà cửa... Khi có người lạ mặt vào làng tìm kiếm, nếu hỏi thăm đến nhà ai, chủ nhà tên gì, đang ở đâu, làm gì ngoài đồng, trên núi, người trong xóm đều biết hết! Ngày xưa còn nghèo đói, nhưng không ai bỏ xóm làng đi cả,  cũng có không ít bà lão rồi nhưng quanh năm không ra khỏi đầu làng.

Nhớ những năm bảy lăm, bảy sáu mới giải phóng tôi còn trai trẻ theo ba, các chú bác vào đồng tràm tát đìa hội - đìa hội là đìa cả dòng họ anh em xúm lại đào, rồi khi đi tát bắt cá cùng rủ nhau đi, có lần chục, mười mấy người. Gánh quảy võ, gàu sòng đôi, rựa quéo, gạo muối me khô, bột ngọt, nồi xoong chảo lỉnh kỉnh. Sau khi dọn sòng, dở chà xong, trai tráng sức lực thay phiên từng cặp tát nước, đến khi khô bắt cá đủ loại như lóc trê, rô sặt, thác lác, lươn rắn... tôi nhớ nhất là món nướng trui cá dầy - loại cá này như cá lóc, nhưng đầu nhọn, lớn bằng bắp tay, chỉ món nướng trui là ngon nhất, hay cá rô mề nấu canh chua me chấm muối ớt. Chọn xong cá lớn gánh về bán hoặc ăn liền, các chú bác tôi cho cá lóc, trê, rô vào giỏ, xỏ giày lính của chế độ ngụy để lại đạp cho tróc hết vẫy gánh về cả xóm xúm lại chia để làm mắm dự trữ ăn cả năm trời. Cũng những năm đó, lúa Thần Nông mới bắt đầu xạ theo ruộng giáp bưng vào tháng mưa xuống, có năm nước lụt sớm cả nhà cha con cùng chống xuồng ra mò cắt trong nước, bó lại từng bó vừa kẹp đập tay, rồi bè xuồng vào kiếm chỗ doi đất cao chất đóng đập thủ công lên miếng ván ngang năm, sáu tấc, dài hơn thước, thật rất cực nhọc, chưa tính công chở về phơi hai bai nắng nữa. Vì doi đất cao nên rắn, chuột, kiến lửa... đủ thứ loài lên trú nấp, ngày làm kiến lửa cắn, nước ăn đến trầy cả tay chân từng người. Lúa mùa hè thu theo nước ấy, tôi không thể nào quên được đến hôm nay.

Lại nhớ hồi tôi mới bốn, năm tuổi, trên đầu xóm Bến cây Dầu có một lão ông mồ côi cha mẹ sớm, không vợ con, chuyên đi làm mướn, từ việc chặt ranh bờ cuốc góc ruộng, đào hồ ao, đến rào cái hàng rào tầm vông làm ranh đất đều nhận làm hết. Khi ông không có việc làm lại uống rượu suốt ngày, xỉn vô hay chửi thề " Đụ con đĩ ây " không hiểu " con đĩ ây " là ai, nhưng riết cũng ghiền nghe ông ta chửi đổng như thế. Lão, từ đó có biệt danh ông Ba "con đĩ ây".  Tết tới, từ ngày hai mươi lăm là ông xách cà ròn, lọ mực tàu, cây viết chữ Nho đi hết nhà này tới nhà khác viết liễn tết cho cả làng, ngơi việc lúc nào là lại hớp một ngụm rượu, như là uống nước.  Vì thế, hễ ai có việc mướn lão làm, trước tiên, là phải đưa lão ông một xị rượu bỏ vào túi cà ròn cái đã . Một việc nghĩa của lão ông ai ai cũng nhớ là viết liễn tết, nhà nào có tiền thì lì xì, không tiền thì cho xị rượu. Việc này cả làng đều biết, thành câu chuyện truyền đời.  Thời đó, đi xa  nhớ về làng, tôi lại nhớ tới lão ông. Người như thế không phải làng nào cũng có !

Thông điệp hồn quê làng người xưa truyền lại đời sau là như thế !

Ngày nay hễ tất tất có việc thì ra chợ mướn từ A tới Z. Tình chòm xóm, làng quê trở nên nhạt nhẽo làm sao...

Và nữa, quê làng bây giờ nhiều nơi lên phố chợ. Nhưng đình miếu thờ thành hoàng bổn cảnh, thần xây dựng khai phá của làng, thì vẫn được tôn kính nguyên trạng, cúng bái từng mùa. Những huyền thoại, sự vật ở trong làng vẫn còn đó, những câu chuyện truyền miệng về những con người  không giống ai vẫn còn đó... Có chăng vì lẽ tự nhiên ấy mà tạo thành sự cân bằng của nhu cầu ký ức của cuộc sống cứ văng vẳng trong mỗi chúng ta.

TRẦN THẾ VINH (tác giả giữ bản quyền)
______________________________________

© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm khi sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét