Home »

Lao xao mùa chim én - truyện ngắn Nguyễn Quang Hòa

12/2/15
Lòng mừng rơn khi mẹ đồng ý cho theo nhỏ Tâm về quê. Mẹ hứa rồi nghen. Ừ. Tui hứa, nhưng với điều kiện. Gì nữa đây. Thu thầm lo, sao phải điều kiện cơ, chỉ về với miệt quê thôi mà. Điều kiện cô nhỏ tui phải có giấy khen cuối kỳ. Mừng thầm. Tưởng gì. Dễ ợt. Thầm nói, mẹ nhớ đi, con gái mẹ có bao giờ thiếu giấy khen ở mỗi quý đâu.
          Loay hoay miết với thành phố đăm lấn cấn với dòng người, dòng xe. Dẫu người thành phố tính cách luôn phóng khoáng, cỡi mở, dễ gần. Như đó cũng là bản chất đặc thù từ dòng lưu dân hội tụ, những con người đến từ nhiều vùng miền, như vì vậy họ luôn biết sẻ chia, bao bọc mặc nhiên làm nên tính cách đặc trưng Sài Gòn Nam Bộ. Thương thì thương đó, dễ gần gũi đó, chừng ấy góc tình dường như chưa đủ cho kẻ lưu dân quên đi nỗi hoài nhớ, nhớ về một góc nhớ miền quê ngoại. Nới có dòng sông Thơm, có núi Ngự, có phá Tam Giang, có miền Vĩ Dạ, miền đất làm nên một góc tình miên hoài với Hàn Mặc Tử, khiến góc thơ bỗng dưng dặt dìu giữa hư và thực…
 “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
              Có chở trăng về kịp tối nay ?
              Mơ khách đường xa khách đường xa
              Áo em trắng quá nhìn không ra
              Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
             Ai biết tình ai có đâm đà…”
          Lao xao nhất là với mùa chim én, chim én chao bay chao bay miết nơi bến Cồn Hến. Mẹ vốn là đứa con của làng Vĩ Dạ, làng men sông, xa xa bên kia sông là Cồn Hến. Con hến cồn nhỏ mà dễ thương, nhỏ mà cũng làm nên những góc đời chắt chiu với những đứa con gái miệt cồn. Những góc đời chịu thương chịu khó với quang gánh, quang gánh cơm hến kĩu ca kĩu kịt trên mọi nẻo đường, mọi góc phố. Cơm hến ai một lần ăn chắc đâu dễ quên. Cơm thơm dẻo, hến trắng phau, nước trong veo, ngọt đủng đỉnh. Nhớ luôn khúc Nam Bình, tiếng hò nghe chừng khắc khoải…
          “Nước non ngàn dặm
            Ra đi
            Cái tình chi
            Nặng lòng ơi Huế…”
          Hai đứa đồng tình đi chuyến xe sớm. Nhỏ Tâm nói, dáng đồng vào lúc tinh mơ đẹp lắm, nhất là màu xanh lá dưới nắng lụa. Mi sẽ ngỡ ngàng cho coi với dáng đồng mềm mộc, nơi bình minh chim hót, chiều về chim cũng hót, không chừng mi sẽ ngẩn ngơ. Mà thiệt, chỉ dọc đường thôi, lòng đã lâng lâng cảm xúc với màu xanh ở triền lúa trượt dài như triền sóng sau con gió thoáng dưới nắng thủy tinh. Chắc triền lúa vụ đông xuân, chắc vậy khi tiết mùa đã vào chạp. Hỏi nhỏ. Ừ. Mưa mùa này dứt sớm, nước mùa cũng xuống sớm, nên người làm đồng xuống giống sớm, may ra lúa sẽ kịp cắt trước Tết. Miệt đồng mà, ai cũng trông chờ vào hạt lúa, đâu sá gì một nắng với hai sương.
          Nghe nhỏ, chực nhớ, mà cũng đâu nhớ được, “Đất Phương Nam” của Đoàn Giỏi hay Son Nam, viết về góc đời cư dân phương Nam thời mở cõi. Nếp quê mộc đến thẫn thờ, phản ánh rõ nét những góc đời quá nhiều chắt chiu, chắc chiu đến xót xa. Tình cảnh ở họ ngày ấy, nếu thấy được không ai không chạnh lòng với kiếp đời thuở con người đi tìm đất để khai hoang. Tình cảnh đến nao lòng với kiếp sống có phần xót xa, kiếp sống tạm bợ sao đâu. Gia tài chỉ vỏn vẹn với chiếc xuồng, cùng cái cà ràng, vừa để nấu ăn vừa để un muổi và, cái phảng để khai hoang. Tâm thức người Việt thuở ấy không việc làm ăn gì bằng nghề nông. Lúa chỉ làm một mùa, giống lúa gì nghe tên lạ hoắc “Xom cà na”, lúa từ lúc gieo đến lúc trổ là bốn tháng.
           Chợt nhìn dáng đồng mênh mông, đăm hoài nhớ, đâu rồi đụn rơm sau ngày mùa, đâu rồi làn khói vướng vương, cạnh bên là dáng trâu nằm nhơi cỏ, dáng đồng bỗng dưng dặt dìu cùng tiếng sáo ở bờ tre ranh. Dẫu đổi thay là tính quy luật, là tất yếu để đi lên, nhưng lòng vẫn nghe canh cánh với nổi nhớ. Tự dưng nhìn nhỏ, chừng như nhỏ đang nghĩ ngợi, ánh mắt có chiều mông lung. Hỏi nhỏ.
- Không vui à. Nhớ phố phải không.
- Không, chỉ trăn trở với còn mất, đăm khắc khoải
          Nghĩ ngợi mà làm gì đăm day dứt, đành rằng đã có nhiều những mất đi, nhưng là cái mất cần thiết. Nhưng dáng quê vẫn còn đó bản sắc đồng với tính chân chất quê vẫn còn đó những chiều đồng với bảng lảng hương đồng gió nội. Ờ hén. Với ở tuổi tụi mình thì đâu nói chi, nhưng với những ai kia, hỏi có mấy ai còn nhớ được tiếng chày, tiếng nhịp cất cum ở cối giả sau mùa gặt, và, mấy ai còn nhớ được dáng bồ từ nan tre bện, nhớ mùi cứt trâu hăng hắt ỏ lưng bồ. Nhớ cả mùi cá khét ở ơ đất để ghé nhờ nơi đụn trấu un muổi rồi lại quên.
          Xe phóng nhanh thiệt, đâu chừng hơn 2 giờ, xe đã vượt lên dốc cầu Mỹ Thuận. Cầu cao vượt đẹp lạ, cây cầu dây giăng đầu tiên của đồng bằng sông Cửu long. Giờ, người của bên này sông không còn cảm xúc lóng ngóng với người ở bên kia sông, rồi sốt ruột lo không biết người của bên kia sông có nán đợi không nữa. Nhanh cũng phải, đường sá láng trơn, rộng thênh, đoạn lộ từ Long An về Trung Lương nay đã là xa lộ cao tốc, xe phóng với tốc độ cao, gió lồng mát rượi. Thêm vui, quốc lộ 80 giờ cũng trơn tru, đâu như ngày trước, ngồi xe mà giận vì  phải chịu dằn xốc ê ẩm cả người. Xe đã vào Thành phố Sa Đéc. Lạ, sao xe không dừng. Hỏi nhỏ. Mới đó mà quên, hởm trước đã nói với mi, đất ở mình là miệt Lai Vung. Ờ hén. Yên bụng đi, một đổi đường nữa thôi là tụi mình sẽ về với “vùng rốn” của xứ quýt thôi.
          Cả nhà nhỏ như ai cũng vui, như không ai có ánh nhìn xa lạ với người lạ, tự dưng lòng cũng vui. Người miệt quê tính thiệt quá, nỗi lo bối rối với lạ lẩm giữa người dưng với người dưng cũng không còn, nhẹ lòng hết biết. Nhà nhỏ gọn, nằm lọt thỏm giữa vuông vườn. Mái ngói đỏ au, chắc mới dựng lại. Nghe nhỏ, nhà chỉ có mỗi mẹ con và anh nhỏ. Nhưng chừng đâu phải vậy, lạ là nhiều người lúm xúm bên mớ quýt. Chắc chòm xóm, chắc vậy, chòm xóm đến tiếp tay, nhớ nhỏ nói vào chạp là mùa quýt chín, nhà lu bu dữ lắm. Hỏi nhỏ, té thiệt. Tình làng nghĩa xóm thú vị thiệt. Quýt lạ thiệt, không tròn như quýt đường, màu cũng không vàng trơn mà phớt vàng pha sắc đỏ. Thấy ai cũng vui, ngồi ngoài chi hè. Mẹ nhỏ Tâm thấy mình lấn cấn nên thiệt tình chỉ vẻ. Góc chuyện tự dưng thân tình, nhờ vậy mà thêm thú vị. Theo lời mẹ nhỏ Tâm, quýt rộ vào khoảng giữa tháng chạp. Vào mùa quýt chín nhà vườn luôn chộn rộn từ sáng sớm. Ai cũng có phần để lo, ai lo phần hái cắt thi hái cắt, phần ai soạn bọc gói thì bọc gói. Cực là khâu cắt, cắt phải tỉ mẩn, cắt từng trái, cắt giữ lại một phần cuốn, giữ lại vài phiến lá. Vốn là lộc để cúng kiến, phải cẩn thận, tỉ mẩn để giữ cho quýt được tươi lâu. Thão nào, quýt ra Giêng hương vị quýt như đậm đà hơn, ngọt thanh hơn, như quýt đầy đủ hơn độ chín. Người Lai Vung chắc tự hào với trái đặc sản quê mình. Ưng lòng cũng phải thôi, ngoài hương vị đặc trưng, quýt còn có sắc màu cũng đặc trưng, phớt vàng pha sắc đỏ, biểu trưng tài lộc.
          Lạ là chỉ có vùng đất bốn xã Long Hậu, Tân Thành, Tân Thới và Vĩnh Phước, nằm dọc theo kinh Thong Dong, quýt lúc nào hương vị cũng ngon. Nghe người Lai Vung, lạ là nếu quýt trồng xa chừng một đổi thôi, tự dưng quýt không còn cái hương vị đặc trưng vốn có, ngọt thanh, chua dịu. Nghe nói mà lạ, lắm người âm ức đem trồng thử ở đất khác, dù trồng từ hạt giống gốc hay từ cành chiết ở cây bố mẹ, quyết không ngon bằng trồng ở miệt đất rạch Thong Dong. Hỏi những cư dân cố cựu, họ cũng lắc đầu, cười nhẹ, nhưng nét cười hàm ý tự hào với tính đặc trưng với thứ trái đặc sản quê mình. Như lộc trời, nên người Lai Vung quý trọng luôn quấn quýt với đặc sản quê mình. Nghe đâu có hội ý,  nên đổi mới cách trồng, trồng theo tiêu chuẩn sạch, chuẩn Việt Gap để làm nên thương hiệu.
          Thu thấy lạ sao có đứa con trai giữa tụi con gái. Thúc nhỏ. Anh tao, quên bẳng nói với mi. Thu hỏi chào. Ờ. Chào em. Chỉ nói chừng đó rồi lại châm bẩm tay soạn, tay cột. Lạ hoắc mà em ngọt xớt, tính chi thiệt quá trời vậy cà. Dáng hiền khô, nhưng đâu có vẻ quê mùa đâu.
Con cứ thiệt tình nghen. Dạ. Lời mềm mỏng ở mẹ nhỏ Tâm, nghe ấm lòng sao đâu. Bữa ăn nghe ngon, ngon bởi món ăn lạ, hay bởi thân tình, khó lòng biết. Thuở giờ đâu biết món cá rô kho ơ đất miệt đồng. Thoáng thôi, con cá no tròn bụng trứng nằm ở xem xép nước nơi ơ đất, thơm lừng mùi tiêu, thêm trên mặt cá là những vụn mở ươm vàng, nhìn thôi, đủ thèm. Hỏi nhỏ. Cá rô kho tộ. Lạ, tộ đâu, đâu thấy đâu, kỳ dữ. Lạ phải không. Ừ lạ. Thời trước đâu có ơ đất đâu, nên dùng tộ để kho, riết thành quen, nên gọi vậy. Thú vị thật nếu không có chuyến, chắc mấy đời để biết. Mi kho được không. Được thì dược, nhưng không cách gì bằng mẹ. Nghe từ mẹ nhỏ Tâm, té ra muốn có được món ăn ngon phải chăm chút, tỉ mẩn, nên đôi lúc nói vui có ý sánh như làm nghệ thuật. Thiệt lòng Thu không mấy hiểu ý người miệt đồng, nhưng riêng với người Huế nấu ăn thật sự là một nghệ thuật.
Theo dì Sen, khâu nào cũng phải có ý, khâu đầu tiên là chọn cá, phải chọn con cá còn tươi rói, chọn được cá no bụng trứng là tuyệt. Làm sạch cá rồi đem để ở rổ, chờ cho cá thiệt ráo nước mới đem cá ướp. Ướp cá cũng phải ướp với nước mắm ngon, ướp xong đợi độ già nửa tiếng rồi mới đem kho. Lúc kho cũng kho với lửa riu riu, đợi cá còn ở xem xép nước là được. Bữa ăn không ngon mới lạ, món cá rô kho tộ thơm lựng, thêm rau quê đầy ấp tươi rói bắt thèm. 
          Đêm nằm với nhỏ trăn trở miết, đăm da diết với tiếng cắt cum cắt cum giữa khuya đồng, tiếng chim nghe chiều khắc khoải. Tự dưng nghĩ bâng quơ đăm thắt lòng với cơ cực ở người miệt đồng. Hỏi nhỏ. Cúm núm kêu đêm, tao cũng không hiểu sao cứ vào mùa là có cúm núm kêu chiều, kêu đêm. Thoáng nghĩ tự dưng nói chi với nhỏ góc tình quê, biết đâu vô tình làm nhỏ mất vui. Miệt quê vốn vậy mi à, luôn có những vui buồn da diết, âm hưởng dường cũng là nỗi niềm khắc khoải muốn gữi gấm nơi điệu hò…
            “Ai về Đồng Tháp quê tôi
             Chiều nghe cúm núm trao lời yêu thương
             Cánh cò giăng lẫn trong sương
             Gió đồng quyện lấy mùi hương đồng bằng…”
          Vậy đó mi, tiếng hò Đồng Tháp vốn dĩ là làn điệu dân ca đẩm tính nhân văn đặc thù vùng Bộ. Làn điệu nghe chừng dịu vợi sao đâu…
          “Ơi à ơi, ời à
             Ơi à. Gặp mặt anh đây không biết chừng nào em gặp nữa này bạn chung tình
             Ôi em có phần điều chi một bữa cho tận a tình à
             Ơi à. Để mai sau em về chốn cũ rồi thương bóng nhớ a à hình…”
          Chừng ấy thôi cũng đủ là nỗi trăn trở với người miệt quê,  và như cũng chừng đó thôi cũng đủ làm nên một góc nhớ, nên dẫu cơ cầu người miệt quê phải đi xa, người miệt quê luôn còn đó góc nhớ để quay về.    
          Thôi ngủ đi, mai hai đứa về với xóm nem. Ờ, nhỏ không nhắc mình lại quên, lúc hứa đi,  mình dặn bụng phải nhớ, nhớ hỏi nhỏ về món nem, chắc phải ngon lắm, nếu không đâu có lời truyền miệng  ngộ nghĩnh.
          “Lai Vung là xứ lạ lùng
            Nem chua mà ngọt thơm lừng mà say”      
          Bừng mắt đã thấy món ăn sáng mẹ nhỏ đã dọn sẵn. Thôi hai đứa ra sa rửa mặt rồi vô ăn sáng. Tự dưng nghe ngường ngượng với dì Sen. Chòng ngòng tuổi còn vô tâm đến tệ. Nhìn sâu dì, dì đâu có nét mộc quê của người miệt quê, chỉ có dấu tao tần ở người đàn bà đa đoan. Thảo nào, nhỏ Tâm như giống mẹ, ngôn hạnh dù sống giữa nếp phồn hoa của thành phố. 
          Hai đứa men theo lối cỏ, lối cỏ mượt mềm, đi cảm giác mát rượi ở chân. Bất chợt có tiếng gọi vói từ bến sông. Cô Ba. Hai đứa nhìn ngược xuống bến, người đàn bà vẫn không lơi tay dầm, nhưng gọi vói.
- Mới về hả cô Ba. Thêm bạn nữa, Tết này vui cho coi.
- Dạ. Cảm ơn chị.
          Biết chỉ là người cùng xóm, nhưng không kịp nhớ là ai. Giờ thì Thu không còn lạ nữa với tính cách người miệt quê, tính chân tình.
          Thu hơi lạ với lưa thưa những góc hàng nem treo mời dọc lộ. Chắc vào mùa, hay vốn là nếp sống quen thuộc. Bất ngờ với tấm biển ngáng ở lối đi. “Cô Hoàn - Nem chua”. Tự dưng nhỏ kéo mình vào trong, kéo tuột ra sau nhà. Ai cũng thản nhiên vừa gói vừa cột, vô tư như không hề biết nhà có khách lạ
          - Hai đứa thưa chào gia chủ.
        Ờ. Hai đứa. Mới về hả hai đứa. Ghé thăm cô, chắc cũng đâu ghé chơi suông phải không ? Dạ. Cô Hoàn tinh ý thiệt, Tâm thầm nghĩ. Thiệt ra cô Hoàn biết cũng đâu có gì lạ, lâu lâu ghé cô lại dắt theo người lạ hoắc. Thiệt, có ý ghé thăm cô và cũng có ý muốn hỏi cô về cách gói món nem chua. Té ra là vậy. Thiệt ra cô cũng đâu có rành giỏi gì lắm đâu. Muốn biết nhiều tụi con nên hỏi Út Thắng, nhất là cô Giáo Thơ. Hai đứa nghĩ cô là chỗ thân tình, hai đứa nghĩ nên ghé cô sẽ dễ hơn.
          Hai đứa tính vậy cũng phải, thôi biết gì thì nói với hai đứa cái nấy.Thiệt ra buổi đầu ý làm món nem chua là ý ở chị Tư Mận. Chỉ tính làm để bán loanh quanh, phần nào đó  thì bán ở chợ Tân Thành, cốt là để có đồng vô đồng ra, phần để bớt khắc khoải với nghiệp một thời nghề của cha mẹ. Nhớ đâu… không thiệt nhớ, đâu như ở năm 1975 gì đó chỉ mới khởi đầu gói.    
          Nói thiệt, nói cho có nói, cũng không chắc gì hai đứa hình dung được. Muốn có được món nem để tiếng phải tỉ mỉ từng công đoạn. Từ khâu chọn thịt, chọn da. Thịt thì phải thịt ròng nạc, da cũng chọn da mỏng, da mong mềm da dễ lên men. Bây giờ, hai đứa thấy đó,  có máy nên đở cực. Hồi trước đâu có máy, thái tay cực dữ lắm. Ướp thịt mới là khâu quyết định để đặng được món nem ngon.
          Lúc trước, gói nem với lá vông nem, giờ lá vông đâu mất biệt, đành thay lá chùm ruột. Coi vụn vằn vậy đó, vậy mà bỏ lá đi, tự dưng nem không ngon, kỳ thiệt. Lá chùm ruột cốt để ôm lòng chiếc nem, ngoài gói ny lon, sau cùng là lá chuối ôm ngoài. Nem gói xong treo, độ ba ngày là đủ độ men là chín nem.
          Nem Giáo Thơ giờ là thương hiệu, có mặt ở siệu thị. Giáo Thơ còn nổi tiếng với món bánh ướt. Thiệt bất ngờ mà vui, nhớ đâu hồi nẳm, đang lúc ăn có người buộc miệng khen, “ngon ngất ngây con gà Tây”. Ờ, nếu có dip cô sẽ đải hai đứa món nem xỏ lụi. Ghé cũng lâu, cũng ngại làm vướng cô, hai đứa chào thưa cô Hoàn rồi về, về bụng khấp khởi vui, chắc không riêng gì mình.
          Tự dưng nhỏ nhắc anh Huy. Nhìn ổng tự dưng nghe thương thương, dáng rắn rỏi, chắc giỏi dữ trời với việc đồng. Ừ. Mầy biết đó, nhà chỉ còn có ba mẹ con, không ra sức cũng đâu được, còn khuôn vườn đó, còn vuông ruộng đó, không lo ai lo. Tội là ảnh phải bỏ học nửa chừng. Mẹ can ngăn nhưng ảnh nói ảnh đang sức phải giúp mẹ, phần nữa ảnh đâu chịu để tao phải thua thiệt, một đời mẹ chân bùn là quá đủ cho một kiếp phận phụ nữ. Ảnh nghỉ học là vì mẹ tao và tao, tao thương ảnh lắm mi à. Xong phổ thông, sau nghĩa vụ, ảnh về là châm bẩm với đất. Đôi lúc như ảnh nhớ  chữ, thi thoảng ảnh viết, vụn vằn vậy mà cũng có góc văn,  góc thơ đăng. Vô tình có lần tao đọc góc thơ của ổng, ý tình thơ buồn muốn khóc. Tao đọc mi nghe…
          “Khi không thể kéo lùi dĩ vãng
          khắc khoải đợi khắc khoải chờ
          chỉ thêm chơi vơi
          dẫu những gì của xa xưa là hiện thực của rạo rực
          khi bây chừ chỉ còn là tâm thức
          của một người…”
         Dáng đồng chiều thêm mông lung cùng những cánh én chao bay. Thầm mừng cho nhỏ, nhưng rồi lại buồn cho nhỏ, đã vào “Mùa Người yêu người” mà nhà nhỏ chỉ còn ba mẹ con. Cha nhỏ chỉ còn với “mờ nhân ảnh” cùng mênh mênh mang mang sợi khói hương trong cõi vô cùng. Nhưng Thu có cảm giác ba mẹ con thanh thản trong niềm hạnh phúc, chắc vậy vì khi còn có được “những giọt nước mắt thương nhau làm mềm chăn gối”.

          Như mẹ nhỏ Tâm  soạn sửa từ trước, phần nhiều quà dành cho tụi trẻ. Mai hai đứa đi chùa nghen. Dạ. Chực nhớ, đêm hai đứa ngồi nơi bến nước dưới trăng lồng bóng, như lòng đứa nào cũng chao dao dưới vằng vặc trăn treo, trăng lưng chùng mùa chạp nên mông lung. Chùa Diệu Giác, cũng là góc “Mái ấm tình thương”, nơi đang cưu mang những mảnh đời bị bỏ rơi. Những đứa trẻ không nguồn cội, nhưng quá ư vô tư, quá ư hồn nhiên như chưa một lần buồn, phải thôi, vì những đứa trẻ đang sống trong vòng tay ngộ hạnh ở các ni và thầy. Ngẫm ngợi đăm thắt lòng. Ai đó nói, lá rụng thì lá sẽ về với cội, nhưng khi lá không nguồn cội, lá sẽ về đâu. 
NGUYỄN QUANG HÒA
_____________________


ĐÓN ĐỌC BÔNG TRÀM CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT
CHÀO XUÂN ẤT MÙI 2015 & NGÀY THƠ VIỆT NAM LẦN XIII
>> Vui lòng nhấp chuột vào ảnh để về mục lục chuyên đề đặc biệt << 


© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm khi sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét