Home »

Vĩnh An, nhà thơ lục bát của Trà Vinh - Trầm Thanh Tuấn

24/11/19
Gọi Vĩnh An là "Đệ nhất lục bát đất Trà Vinh" không phải tôi muốn thậm xưng phóng đại bởi Trà Vinh không hiếm những cây bút viết lục bát hay như Tăng Hữu Thơ, Mã Giang Ba, Châu Thị Cẩm Liên… nhưng xét về số lượng cũng như chất lượng thơ lục bát, tôi cho rằng lục bát Vĩnh An "Thì treo giải nhất chi nhường cho ai". Tôi đã dụng công thống kê số lượng lục bát của Vĩnh An trên ba tập thơ: Cảm ơn Eva (thơ - 1991), Như dòng lục bát chông chênh (thơ - 1994), Dân khúc (thơ - 2012) thì số lượng bài thơ lục bát đã lên đến con số 46 bài trên 114 bài thơ của cả ba tập thơ. Dĩ nhiên đây không phải là con số chính xác bởi ngoài những bài thơ được tuyển in vào ba tập thơ  thì tác giả còn nhiều bài thơ khác được đăng tải trên nhiều tạp chí văn chương từ trung ương đến địa phương.
Thơ lục bát Vĩnh An đa phần là thơ tình. Tình yêu trong lục bát của Vĩnh An đa dạng phong phú với nhiều trạng thái cảm xúc hết sức vi tế. Đó là những cảm xúc rung động của tình đầu chớm nở thời học trò:
Yêu mà không biết yêu ai
Chờ không vì nỗi đợi dài đêm đêm
Tóc thề nón lá chao nghiêng
Vài tà áo trắng ven hiên cười giòn
(…)
Mỗi lần người chỉ nhìn thôi
Đã nghe lá thở bồi hồi run run
(Lục bát mưa)
Hay đó là những khoảnh khắc đầu tiên khi Người dưng vuột miệng hẹn tìm người dưng
Bỗng dưng sóng cứ bồi hồi
Chút chông chênh cứ làm tôi thế nào
Hình như chiều trải thêm sâu
Hình như mắt chỉ toàn màu mắt em
Bỗng dưng chiều ngã vào đêm
Người dưng vuột miệng hẹn tìm người dưng
Phía sau câu nói ngập ngừng
Đã chơi vơi thoáng run run nhịp chèo
(Gửi một buổi chiều)
Hay đó là những xao động trước người lạ hoắc lạ quơ khi cùng hát chung câu vọng cổ:
Người ta lạ hoắc lạ quơ
Hát chung câu vọng cổ giờ ngồi chung
Cũng nhờ sợi khói bếp un
Cũng nhờ ngọn bấc và cùng đò xuôi.
(Chông chênh)
Câu vọng cổ mùi mẫn của sông nước đồng bằng đã nối kết tình cảm trong ngần. Có khi tác giả lại diễn tả trạng tương tư của một tình yêu đơn phương lặng thầm nhưng không kém phần nồng nàn da diết:
Hôm nào
Qua ngỏ nhà em
Hoa mười bảy
Nở bên thềm cười duyên
Vô tình
Em mấy lần quên…
Tôi về
Không ngủ
Đứng "đền"… cái sân.
(Hoa vàng)
Có lẽ phát nguồn từ nguồn mạch dân gian nên lục bát của Vĩnh An kể cho người đọc nhiều câu chuyện lỡ duyên. Chuyện lỡ duyên của anh học trò nhút nhác không dám tỏ bày để tình yêu vụt biến mất trong nuối tiếc nghẹn ngào:
Tôi vô tình như mưa sa
Nên em này ấy giờ là …Người dưng
Một chùm Phượng nở rưng rưng
Hai tay chạm. Rồi dừng thật lâu.
(Một thời tôi yêu)
Có khi câu chuyện lỡ duyên được gợi tứ từ những câu Hát ru. Bài thơ là sự lắp ghép thi ảnh của nhiều câu hát ru để tạo nên trường nghĩa mới hết sức thú vị.
Ví dầu
Bến nước, góc đình…
Trăm năm
Bậu hết thương mình
Mình thương
Bên cạnh đó người đọc còn thấy vọng về tiếng lòng lỡ duyên của câu ca xưa cũ: 
Ngày đưa con sáo qua sông
Câu thương nhớ đã dặn lòng rằng thôi
Em bến lỡ tôi bên bồi
Mười năm trăng cũ lẻ đôi đến giờ
(Mười năm)
Không dừng lại ở những rung động đầu đời, ở những câu chuyện lỡ duyên, thơ tình lục bát của Vĩnh An còn là sự hòa quyện giữa tình yêu và thiên nhiên tạo vật:
Lúc em còn ở cạnh ta
Bỗng yêu Dalat gợn da trong chiều
Quanh ta thác đổ liêu xiêu
Sương nhòa che cả quãng đèo không em
(Với Dalat)
Vàng em vàng mimosa
Xanh thông xanh tận cỏ và đồi xanh
Em xa nên lá xa cành
Cho đồi hoang chợt mong manh hình hài
Mai về lất phất mưa bay
Biết còn em sẽ ở hoài ngàn thông
Giá mà tôi…cũng bằng không
Chỉ còn mây, chỉ còn dòng thác Preen.
(Với Mimosa)
Cảnh sắc Dalat đã trở thành "em" một người tình hư ảo nhập thân trọng vẹn vào mây trời hoa cỏ của thành phố mộng mơ.
Có lẽ vì thế, nên dù là viết với cảm hứng thiên nhiên, thiên nhiên là đề tài nhưng thơ lục bát Vĩnh An cứ "đẫm tình". Đọc Chùm thơ ở biển, người đọc cứ tháy lãng đãng dư ba của những thoáng tình thơ mộng, vừa hư ảo xa xôi nhưng cũng vừa gần gụi cơ hồ như không tác bạch được người yêu mà nhân vật trữ tình muốn thổ lộ là một con người cụ thể hay là hương biển, hương đất, hương cây…
1.
Nhớ người về lại biển đêm
Rì rào sóng lạt buộc mềm lòng đau
Đước thành rừng vẫn tựa nhau
Mà đêm nay chẳng bóng nào tựa tôi
2.
Nợ con giồng cát cơn mưa
Nợ cô gái lạ mùa dưa hấu vàng
Những cơn mưa cứ lỡ làng
Cho đời gió bụi nhuộm vàng áo tôi
3.
Tôi ngu ngơ chỉ vì em
Bàn chân chạm biển lại mềm trái tim
Lao ra với sóng êm êm
Gặp bao vị mặn lặng dìm lẫn nhau
4.
Mình về lưng dựa hàng dương
Lơ mơ khẽ chạm làn hương thoáng đùa
Mình đi đành gởi lại mùa
Nhớ rưng rưng giọng ve vừa cất lên
Bên cạnh thơ tình, lục bát Vĩnh An còn có một mảng riêng về cảm thức thế sự. Có khi đó là lời Bâng khuâng da diết của một nỗi lòng tư hương sâu nặng:
Giật mình phút gió lập Đông
Lơ mơ thôi đã chạnh lòng nhớ quê
Hoa cau nhuộm trắng tóc thề
Biết bờ tre cạnh lối về còn không?
 Vĩnh An đã có những chiêm nghiệm sâu sắc trong bài thơ Dân khúc bài thơ được tác giả đặt tên cho tập thơ của mình. Có thể nói đây là sự tri ân sâu sắc của tác giả trước bầu sữa mẹ dân gian – ca dao. Đây là nguồn mạch đã nuôi lớn hồn thơ lục bát Vĩnh An thể thơ mà nhà thơ đã chung thủy gắn bó.
Khúc ca dao
Hát một mình
Ta ru ta
Cả mảnh thinh không buồn

Tạ tình người
Đoạn thơ suông
Cứa lòng nhau
Gió lạnh suồng sã cây
Bài thơ có bốn câu lục bát được tách thành tám dòng với cách ngắt nhịp linh hoạt phá vỡ sự ổn định của nhịp chẵn truyền thống của thể thơ lục bát. Hơn thế nữa lối viết độc đáo được thể hiện ở câu cuối khi chữ "suồng" ở câu bát bắt vần với chữ "suông" câu lục nhưng lạ là một phần của từ ghép "suồng sã" và chữ " cây" ở cuối. Hiện tượng này rất hiếm gặp với thể lục bát.
Khi Về lại Phong Điền, Vĩnh An cũng đã dâng tặng khí tiết của nhà Nho yêu nước Phan Văn Trị nén tâm hương  trân trọng:
Thơ ca từ lúc lên đàng
Tựa tên buông cánh hàng hàng diệt ma
Thi nhân tạm gác rượu hoa
Đưa lời “bảy chữ“ chửi cha quan Tường
Đau từng ngọn cỏ đẫm sương
Xót từng cây lúa giữa đường mọc hoang
Nhịp chày thình thịch miên man
Chảy từng hạt gạo trắng loang địa đồ
Để từ khí tiết của tiền nhân, tác giả tự chiêm nghiệm với trách nhiệm kế thừa "Hẹn tiền nhân mãi kế thừa dân tâm":
Ta về dâng một nén nhang
Khói hương thoảng với mấy hàng thơ xưa
Phơi gan dạ giữa nắng mưa
Hẹn tiền nhân mãi kế thừa dân tâm       
  Vĩnh An viết thơ xuân không nhiều, chủ yếu tập trung trong tập Dân khúc. Tuy nhiên với sáu bài thơ được khơi gợi từ cảm hứng xuân nồng nàn đã mang đến những mĩ cảm đặc biệt trong lòng độc giả.
Lần giỡ từng trang trong tập Dân khúc, tôi không khỏi xúc động bồi hồi khi nghe nhịp thời gian trôi qua những vần thơ lục bát trong bài tứ tuyệt Xuân mới:
Bước ra từ một ngày đông
Vàng nắng vàng áo vàng bông gọi mùa
Bước qua đêm chợt giao thừa
Sớm mai ôm trọn vẹn mùa tái sinh
Bài thơ là sự xoắn xít giao cảm đan xen giữa cảm nhận không gian và thời gian của đất trời vũ trụ. Thời gian chuyển mùa đột ngột trong sự ngỡ ngàng của một tâm hồn nhạy cảm với thiên nhiên được đặc tả qua hệ thống những từ ngữ gợi thời gian: một ngày, đêm, sớm mai – một khoảng thời gian rất ngắn. Đây chính là những khoảnh khắc bản lề, một lằn ranh mỏng manh giữa hai mùa Đông và Xuân. Phải chăng chỉ với những tâm hồn nhạy cảm, tinh tế mới có thể nắm bắt được lằn ranh ấy? Hơn thế nữa bài thơ còn mở ra một không gian đậm đà sắc màu xuân Nam Bộ qua nghệ thuật điệp từ vàng trong câu thơ Vàng nắng vàng áo vàng bông gọi mùa. Bằng việc láy đi láy lại đến ba lần từ vàng trong một câu thơ, Vĩnh An đã làm sáng bừng cả không gian Xuân hay nói chính xác hơn đây là khoảnh khắc bừng sáng trong tâm hồn thi nhân khi tình xuân chợt dâng trào chan chứa.
Bài thơ ngắn gọn súc tích, một đặc điểm cố hữu của tứ tuyệt, nhưng đã mở ra trường liên tưởng phong phú trong sự tiếp nhận của độc giả. Tôi lần tìm nhãn tự của bài thơ và đột ngột xúc động với bốn chữ vẹn mùa tái sinh ở cuối bài thơ: Sớm mai ôm trọn vẹn mùa tái sinh. Bốn chữ giản dị ấy để lại trong ta biết bao nhiêu suy tư về sự hữu hạn của đời người trước sự trường cữu miên viễn của thời gian vũ trụ. Mùa xuân của đất trời có thể tái sinh theo vòng tuần hoàn: Xuân sinh – Hạ trưởng – Thu thu – Đông tàn. Nhưng tuổi xuân của đời người đã đi qua thì không bao giờ qua trở lại. Tuy nhiên đọc sâu vào trọn vẹn cả câu thơ, người đọc lại cảm thấy một niềm lạc quan hứng khởi của thi nhân với khát khao ôm trọn vẹn mùa tái sinh, mong muốn hòa mình giao cảm trọn vẹn với thời khắc xuân nồng của đất trời.
Với văn nghệ sĩ, việc khai bút đầu năm thường gắn với việc diễn tả ý xuân, tình xuân đang dâng tràn trước cảnh sắc rực rỡ của thiên nhiên tạo vật khi mỗi độ xuân về. Vĩnh An đã viết những vần thơ Khai bút thể hiện những cảm nhận sâu sắc của mình về những biến đổi tinh vi của đóa mai vàng bên cơn gió xuân dịu dàng trước ngỏ:
Từ mầm thành nụ xanh mơ
Tách ra chia cánh hoa phơ phất vàng
Từ mùa đông cũ đưa sang
Bao cơn gió cứ nhẹ nhàng như không
Để rồi Vĩnh An bất ngờ "lạ em" khi bắt gặp xuân hồng đơm trên môi của một thiếu nữ mà anh vô tình bắt gặp trên phố xuân tấp nập
Lạ em từ một môi hồng
Xanh tươi nhí nhảnh giữa dòng người qua
Dáng xuân hồng còn được tác giả cảm nhận từ sắc áo rực rỡ muôn màu nơi phố chợ đến tiếng cười hồn nhiên hào sảng:
Xuân về phố chợ tìm tôi
Với bao sắc áo dần trôi giữa người
Xuân từ sang sảng giọng cười
Hồn nhiên nhân hậu như thời thanh niên
Bốn câu thơ cuối của bài thơ, với ngẫu khúc láy đi láy lại: "mới xin …đã nghe",  "mới vừa …đã nghe" thể hiện những xúc cảm dạt dào của nhà thơ trước bước chuyển đột ngột của thời gian:
Mới xin cành lộc ngoài hiên
Đã nghe đất mở một phiên giao thừa
Mới vừa nghĩ đến xuân xưa
Đã nghe mùa mới đong đưa trao tình
Đọc những dòng thơ trên không thể không xác tín một điều: với Vĩnh An, mùa xuân là mùa yêu, mùa tình để con người trao trọn hồn mình vào thiên nhiên tạo vật.
Trong khoảnh khắc năm hết xuân về, Vĩnh An cũng đã dành một góc rất riêng viết về người vợ tao khang suốt một đời gắn bó. Bài thơ Theo em lễ Phật đầu năm đã đem lại trong lòng người đọc bao xúc cảm:
Đất trời đã rộn sắc xuân
Đầu năm lễ phật ta mừng tuổi nhau
Đã hai màu tóc trên đầu
Chợt vụng dại với mấy câu nguyện thầm
   Bốn câu thơ đầu gợi chuyện thật duyên dáng. Đi lễ Phật hình như chỉ là cái cớ để nhà thơ có dịp bày tỏ tình yêu của mình đối với vợ, một người phụ nữ đã hi sinh cả quảng đời xuân xanh cho chồng cho con. Đi lễ Phật cốt là để "mừng tuổi nhau",  để hạnh phúc khi kịp nhận ra những điều giản dị nhưng hết sức trân quý: tuổi không còn trẻ nhưng tình yêu vẫn nồng nàn như thuở còn xuân xanh "Chợt vụng dại với mấy câu nguyện thầm". Chữ "chợt" ấy giản dị nhưng lại gói ghém biết bao tình cảm nồng ấm. Chữ "chợt" ấy mang đến cho người đọc một "tiền giả định" có lẽ trong cuộc sống thường nhật guồng quay cơm áo gạo tiền, đôi vợ chồng đã "phải tạm quên", "tạm khép lại" một thời kí vãng đầy xuân mộng. Để rồi trong khoảnh khắc trong ngần của trời đất giao hòa những xúc cảm ấy lại trào dâng mãnh liệt.
   Đoạn thơ tiếp theo là những dòng tự thuật:
Nhà nghèo vá víu quanh năm
Giờ giàu có chỉ là mâm cỗ bày
Cắm nhang xong nắm bàn tay
Nghe nhoi nhói mấy vết chai đàn bàNGÀY XUÂN ĐI DẠO ĐƯỜNG XUÂN


Bao nhiêu năm sống cạnh ta
Nét xuân xưa cũng phôi pha ít nhiều
Trả cho ta chút đăm chiêu
Phút rung cảm trước những điều vu vơ
   Hai khổ thơ chất chứa những giây phút tự vấn của nhà thơ. Tôi đã bao lần bắt gặp điều này trong thơ Tú Xương, trong biết bao bài thơ hiện đại khác: Nhân vật trữ tình tự trách mình vì đã không mang đến cho người đầu ấp tay gối một cuộc sống đủ đầy tốt đẹp. Nghĩa là đây là một thi đề không mới. Nhưng đọc đoạn thơ trên, tôi trộm nghĩ rằng, Vĩnh An cũng đã kịp đóng góp vào mảng thơ viết về vợ hai câu thơ tài hoa:
Cắm nhang xong nắm bàn tay
Nghe nhoi nhói mấy vết chai đàn bà
   "Cắm nhang xong", tâm hồn đong đầy những mộng tưởng ước ao xa xôi để rồi quay về thực tại với "mấy vết chai đàn bà" trên đôi bàn tay lam lũ tảo tần. Cụm từ giản dị "Nghe nhoi nhói" chạm vào biết bao nhiêu niềm đồng cảm của độc giả.
   Đọc xong bài thơ, tôi quý nhất điều mà Vĩnh An khéo léo gửi gắm:
Biết yêu bao nét tình cờ
Nhẹ tênh làn khói kịp giờ qua năm
Trong đời sống vợ chồng, đặc biệt với những ai đang phải chật vật với cuộc mưu sinh thì hình như những lo toan đời thường luôn là vấn đề sống còn. Và cũng chính vì thế mà những phút giây dành cho tình yêu đối với họ là những điều "xa xỉ". Thế nên nhà thơ đã khuyên nhủ: "Biết yêu bao nét tình cờ". Câu thơ không đao to búa lớn cũng không đậm đà triết lí sâu sa nhưng cũng đủ để khiến người đọc phải suy ngẫm. Khi người ta biết yêu những phút tình cờ, những khoảnh khắc đáng yêu đáng trân trọng của bạn đời thì đó cũng chính là lúc con người ta đồng cảm sâu sắc với những vất vã nhọc nhằn mà người thương của mình đang phải trải qua. Cả bài thơ có hai nét tình cờ: bàn tay có vết chai đàn bà và đôi tay lắc ống xăm. Hai chi tiết nhưng chung quy lại đó lần ấn tượng về đôi tay chịu thương chịu khó của người vợ tảo tần. Đôi tay ấy có phép màu ươm lên biết bao ước mơ xuân cho cuộc đời thi nhân:
Nhìn đôi tay lắc ống xăm
Có bao mơ ước ươm mầm từ xuân
Hai câu thơ cuối đọng lại nhiều dư vị sâu xa.
                Cảm hứng triết luận trong thơ lục bát Vĩnh An được thể hiện đậm chất cổ điển. Trưa hè đọc giấc Nam Kha, là một bài thơ lục bát độc đáo được gợi hứng từ điển tích Thuần Vu Phần. Theo Dị Văn Lục và Nam Kha kí, Thuần Vu Phần đời Đường, ở đất Quảng Lăng, nhà có cây hòe to, sống lâu năm, cành lá sum suê rậm rạp. Nhân khi Thuần Vu Phần uống rượu say, nằm ngủ quên dưới cây hòe, mộng thấy mình bay lên không trung, vào một nơi có đề bảng: Đại Hòe An Quốc, được quốc vương nước ấy thương, gả công chúa cho, rồi được bổ đến làm Thái Thú đất Nam Kha, công danh thật hiển hách. Sau, Thuần Vu Phần cầm quân đánh giặc, chẳng may bị thua. Còn công chúa ở nhà bị đau bệnh chết. Vua nước Đại Hòe An nghi ngờ, rồi cách chức đuổi đi. Thuần Vu Phần buồn chán và uất ức, liền giựt mình thức dậy, thấy mình đang nằm dưới cội cây hòe, nơi cành cây phía Nam, nhìn lên thấy một con kiến chúa đang nằm trong một tổ kiến lớn. Thuần Vu Phần nằm suy nghĩ về giấc mộng vừa qua của mình, chợt tỉnh ngộ, hiểu rằng nước Đại Hòa An là cây hòe lớn, cành cây phía Nam là đất Nam Kha, vua nước Đại Hòe An là con kiến chúa, dân chúng là toàn ổ kiến. Thuần Vu Phần cảm câu chuyện trong mộng, tỉnh ngộ biết cảnh đời là ngắn ngủi, không định liệu được việc gì cả, bèn dốc lòng tìm đạo tu hành. Câu chuyện đầy tính ngụ ngôn kia được người đời sau lưu truyền để hàm chỉ một sự kiện nào đó, nghe có vẻ cao siêu, đẹp đẽ nhưng thực chất là không thực tế, viển vông... Từ tích này mà trong dân gian có thành ngữ giấc mộng Nam Kha hay giấc mộng hoè, giấc hoè với nghĩa là “giấc mơ đẹp, nhưng chỉ là giấc mơ, là chuyện hão huyền”. Trong văn chương thường dùng điển tích nầy với các từ ngữ: Giấc Nam Kha, giấc hòe, để chỉ cuộc đời là phù du mộng ảo; công danh phú quí như giấc chiêm bao.:
Giấc Nam Kha khéo bất bình
Bừng con mắt dậy thấy mình tay không
(Cung oán ngâm khúc- Nguyễn Gia Thiều)
Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao
(Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm)
Bài thơ Trưa hè đọc giấc Nam Kha là những chiêm nghiệm về lẽ được mất, vinh – nhục, sang – hèn trong cuộc đời con người:
Gió nồm vẩy quạt lơ thơ
Ngựa-quân-võng-lọng-quạt-cờ và quan
Trăm năm vụt thoáng bàng hoàng
Tội công lẫn lộn đa mang một đời
(…)
Đọc xong bài thơ người đọc dường như không phân biệt được tác giả kể về Thuần Vu Phần hay chính tác giả nhập thân, chính tác giả cũng là một kiểu Thuần Vu Phần giữa cuộc đời:
Trưa hè đọc giấc nam kha
Thảnh thơi tâm tựa như là mây trôi
Cao xanh như cũng bồi hồi
Rưng rưng gọi gió mấy lời đăm chiêu
   Bên cạnh đó lục bát Vĩnh An còn triết luận giản dị với những chiêm nghiệm về thời gian đời người, điều mà văn chương cổ kim đều cố công khai thác. Trong bài thơ Vào thu, bằng bốn câu lục bát nhỏ gọn nhưng tác giả đã gợi mở trong lòng người đọc nhiều suy tưởng:
Sớm mai trong trẻo lạ thường
Chợt se lạnh biết thu dường lá rơi
Đam mê mơ mộng nửa đời
Còn bao nhiêu cuộc đánh rơi chính mình
Với thơ tứ tuyệt, kiểu "li vĩ tức thủ, li thủ tức vĩ" thì ngôn từ cần phải chắc lọc đến mức cao nhất có thể. Hai câu đầu của bài thơ khắc họa sâu sắc tâm trạng ngỡ ngàng của nhân vật trữ tình trước khoảnh khắc giao mùa hay chính là sự bàng hoàng thảng thốt khi nhận ra mình đã ở bên kia "cái dốc của cuộc đời" (Chữ dùng của nhà văn Nam Cao)? Để rồi tác giả tự vấn thật sâu vào bản ngã của mình: có bao lần vì chạy theo những đam mê phù phiếm mà đã "đánh rơi chính mình"
Trên bình diện nghệ thuật, Vĩnh An đã đạt được nhiều thành tựu từ thể thơ quen thuộc này. Người đọc ấn tượng với cách đặt tên tập thơ Như dòng lục bát chông chênh của Vĩnh An. Phải chăng đó là một tuyên ngôn "ngầm" cho những cách tân dòng thơ lục bát mà nhà thơ đeo đuổi suốt một chặng dài sáng tác của mình? Từ "chông chênh" phải chăng là một diễn ngôn cho việc "làm mới" dòng thơ lục bát truyền thống?
Dòng thơ lục bát truyền thống, như đã phân tích kĩ ở trên vốn tồn tại theo kiểu dòng thơ sáu – tám. Tuy nhiên với Vĩnh An, nhà thơ có xu hướng tách chữ và xuống dòng liên tục nhằm thể hiện linh hoạt ý đồ nghệ thuật của mình. Và những câu thơ lục bát xuống dòng ấy của Vĩnh An đã tạo nên những mỹ cảm mới mẻ trong lòng người đọc khi thưởng thức một thể thơ đã quá quen thuộc:
Tóc người, người lại giao tôi
Đường trưa
Gió chốc đùa rồi gió đi
Ác làm chi
Ác làm chi
Lan man hương tóc
Nhớ gì hương xa
Dẫu là
Hương tóc người ta
Cứ như là
Cứ như là
Cứ như……
(Mong Manh hương tóc)
Cũng cần nói kín kẽ hơn, xét trên tổng thể những bài thơ lục bát của văn học Trà Vinh, hiện tượng nêu trên là đóng góp của Vĩnh An trên bình diện thể loại. Nhưng nhìn rộng ra văn chương cả nước thì hiện tượng này không hiếm. Tuy nhiên cũng cần phải nói thêm. Do nhu cầu làm mới, thể thơ nhiều tác giả cũng "xuống dòng" với nhiều hình thức nhưng bên cạnh những thành công của những cây bút già dặn, cứng nghề thì vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế xuất phát từ việc xuống dòng "cơ học", "ngẫu hứng" chứ hoàn toàn không xuất phát từ một ý đồ nghệ thuật gì. Có thể khẳng định chắc chắn, với thơ lục bát Vĩnh An, việc xuống dòng trên hầu hết đều có ý thức, có dụng ý nghệ thuật như một đặc trưng phong cách mà tác giả đeo đuổi. Chính điều đó đã tạo nên một diện mạo lục bát Vĩnh An khó lẫn với nhiều tác giả khác trong tỉnh nhà.
Có khi dòng thơ lục bát của Vĩnh An xuống dòng từ chữ thứ hai trong câu lục hoặc câu bát:
Vâng
 ngày xưa
Có một thời tôi yêu…
(Tôi yêu)
Có khi dòng thơ lục bát của Vĩnh An xuống dòng từ chữ thứ ba, thứ tư trong câu lục hoặc câu bát:
Ngày em
Quay mặt vô tình
Dửng dưng
Như thể đôi mình chưa quen
(Nửa vầng trăng lẻ)
Em xa
Dạo ấy đến nay
Nỗi đau riêng
Ngỡ theo tháng này đã qua
(Người cũ)
Cấu trúc điệp luôn là thế mạnh trong lục bát Vĩnh An. Điệp trong cấu trúc tiểu đối nhịp 3/3:
Tóc người, người lại giao tôi
Đường trưa
Gió chốc đùa rồi gió đi
Ác làm chi
Ác làm chi
Lan man hương tóc
Nhớ gì hương xa
Câu thơ Ác làm chi/ Ác làm chi như một lời trách yêu nhưng cũng hàm chứa bao xót xa, nuối tiếc.
Bài thơ Điệp khúc và là bài thơ điển hình cho nghệ thuật điệp trong cấu trúc trong nội bộ câu thơ của Vĩnh An. Nhà thơ đã thành công trong việc sử dụng điệp ngữ với nhịp 2/2/2:
Mây bay/mây bay/ mây bay
Lá rơi/ lá rơi/ lá rơi
Hơn thế nữa trong bài thơ này còn có sự kết hợp với kiểu điệp trong cấu trúc trong câu thơ với nhịp 3/3:
Con sông trôi/con sông trôi
Nhằm tạo dựng "điệp khúc" của nỗi lòng chàng trai khi gặp lại người yêu cũ trong hoàn cảnh "Chiều xuôi ngược lạc lối vào nhà em" để thấy em "Hình như em giờ xanh xao – Thương em trải biết bao nhọc nhằn". Bài thơ trở nên đặc sắc khi nằm trong sự liên tưởng thú vị: Điệp khúc – lời ru con. Cấu trúc điệp đã biến bài thơ trở thành "Điệp khúc" của bao nỗi ngổn ngang trong tâm tư nhân vật trữ tình khi gặp lại người yêu cũ trong một cảnh huống xót xa:
Nôn nao tiếng trẻ khóc gần
Em quay mặt vội
Tần ngần …lại thôi
 Thơ lục bát của Vĩnh An cũng được nuôi dưỡng bằng thi liệu của văn chương dân gian. Đó là ý tứ của những bài ca dao, cũng như những biểu tượng quen thuộc của văn chương dân gian như: trầu – cau, con sáo, hoa ngâu, bờ sông bồi lở… được tác giả vận dụng sáng tạo:
Lá trầu cùng hẹn trái cau
Không vôi mà đỏ lòng nhau vẫn mời
(Thơ Vụt hiện)
Ngày đưa con sáo qua sông
Câu thương nhớ đã dặn lòng rằng thôi
Em bến lỡ tôi bên bồi
Mười năm trăng cũ lẻ đôi đến giờ
(Mười năm)
Thơ lục bát Vĩnh An đôi khi cũng xuất hiện điển cố nhằm tạo nên chất cổ điển
Con chim lạ mặt cành cong
(Lạ)
Là câu thơ lấy từ ý của thành ngữ "kinh cung chi điểu". Thành ngữ "kinh cung chi điểu" có trong điển tích Chiến quốc sách. Canh Luy đứng trước Ngụy Vương, giương cung không có tên, giả bắn một phát, con chim nhạn rơi xuống. Canh Luy giải thích với vua rằng: "Sở dĩ như vậy là vì con chim này bị thương, vết thương chưa lành và lòng khiếp sợ chưa tan, cho nên thấy giương cung lên là sợ hãi". Bài thơ Trưa hè đọc giấc Nam Kha cũng là bài thơ như thế.
Bằng một bài viết ngắn, chúng tôi nghĩ rằng những điều được trình bày ở đây mới chỉ là "diện" chứ chưa phải là "điểm". "Vĩa quặng" thơ Lục bát Vĩnh An sẽ còn có sức hút lớn lao đối với công chúng độc giả cũng như những người viết phê bình. Chúng tôi hi vọng ở những bài viết kế tiếp có thể đi sâu hơn để khám phá vẻ đẹp của Lục bát Vĩnh An.





Trầm Thanh Tuấn

© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: , ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét